Сочинение на крымско татарском языке про зиму

Сочинение.

Къыш.

Бораны къары булан.

Етип гелди къышыбыз.

Къышны биз кёп сюебиз.

Къыш бизин къурдашыбыз.

А.Гьажиев.

Йылны
дерт заманы бар: язбаш, яй, гюз, къыш. Оланы арасындан мен къышны кёп сюемен.
Къыш – сигьрулу чакъ. Къышны аламатлары герюнюп тура. Кёкден уллу лопа-лопа
болуп йымышакъ къар геле. Орамлар къар кюртлерден толгъан. Бавланы, авлакъланы,
агъачлыкъланы къар къатлавлар япгъан. Бавгъа гирсенг къар япгъан тереклер,
бёлеклер бир тамаша ёмакъда йимик.

Буса
да, мен къышны янгыз арив чагъы саялы сююп къоймайман. Къышда акъ къар, таза
гьава, тюрлю-тюрлю ойнайгъан оюнлары юрегимни уллу къуванчы.

Таза
гьавада къурдаш къызларым булан бирев-биревге къар атып, чана чабып,
къаркъурчакълар этип ойнамагъа кёп сюебиз.

Мени
уллуанам гьар заман айта: «Къышда терен къар болса, язда бай гелим болар,» —
деп.

Бизге
шулай къуванчлы, шатлы къышлар кёп болсун.

Язгъан:
Бекеева Минара 5 «А» класс

Муалим:
Бекеева О.И.

• Ресимде насыл мевсим тасвирленген?

• Ерде,тереклерде, дамларнынъ тепесинде не ята?

• Къар насыл тюсте, чокъмы, азмы?

7. Инсанлар насыл кийингенлер?

8. Балалар не япалар?

9. Ресимге бакъкъанда насыл дуйгъулар пейда ола,къуванч я да кедер?

Ресимни насыл адландырмакъ мумкюн?

Мевзу: Ресим узеринде иш.

Къыш манзарасы

Дерснинъ макъсады

I. Окъутув:

• ресимнен чалышув, ресимге эсасланып тариф этмек, метин тизмеге алыштырмакъ (предметные);

• мустакъиль тарзда керек мадделерни сечип, тасниф этмеге огретмек (метапредметные);

• талебелернинъ дюньябакъышыны, тиль ве лугъат байлыгъыны зенгинлештирмек (метапредмтные);

II . Тербиелев:

• тильнинъ эмиетини анълатмакъ,тувгъан тильге севги дуйгъуларыны ашламакъ (личностные) ;

• сёзге урьмет тербиелемек (личностные).

План

• Къыш куню.

• Къарлы сокъакъ.

• Зевкълы оюнлар.

• Къыш гузеллиги.

Раатлыкъ дакъикъасы

Къолларны котердик, терек киби салладыкъ.

Къуш киби учтыкъ, япракъ киби тёкюльдик, еримизге отурдыкъ.

Вазифе: Уйгъунлыкъны

къар

тапынъыз :

санки

къар данеси

снеговик

къар топу

снежок

къардан адам

снег

чана

коньки и лыжи

коньки ве лыжалар

снежинка

ЛУГЪАТ

КЪАР – снег,

КЪАР ДАНЕСИ — снежинка

КЪАР ТОПУ — снежок

КЪАРДАН АДАМ – снеговик

ЧАНА – санки

КОНЬКИ ВЕ ЛЫЖАЛАР — коньки и лыжи

Къыш оюнлары :

чананен обадан таймакъ

къар топларынен ойнамакъ

къардан адам япмакъ

коньки ве лыжаларнен таймакъ.

Къыш. Ава ачыкъ, къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.

Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер. Тереклер беяз шал багъладылар. Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады. 

  Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.

Не къадар гузель къыш оюнлары!

Къыш. Ава ачыкъ , къарлы ве аязлы. Бутюн ер бем-беяз къарнен орьтюли. Беяз къар кунеште йылтырай.

Эвлернинъ дамлары беяз къалпакъ кийдилер . Тереклер беяз шал багъладылар . Эр ерни терен къар ёргъаны къаплады . 

  Балалар къыш кельсе, пек къуваналар. Олар къарлы аваны бегенелер. Балалар ве буюклер зевкъ ве къуванчнен къар топу ойнайлар, къардан адам ясайлар, чананен таялар.

Не къадар гузель къыш оюнлары!

Къыш

Боранлы ……. кельди, (не?)

Сувукъларны кетирди.

Эр ерни ……. япты, (насыл?)

Тереклерни бузлатты.

Орталыкъта шамата,

Къыш куньлери ……. (къайда?)

Пек севелер ……. (кимлер?)

…… . ……. япмагъа, ( неден? не?)

…… . ойнамагъа. (нени?)

Къыш

Боранлы аяз кельди,

Сувукъларны кетирди.

Эр ерни беяз япты,

Тереклерни бузлатты.

Орталыкъта шамата,

Къыш куньлери азбарда

Пек севелер балалар

Къардан адам япмагъа,

Къар топу ойнамагъа.

Рефлексия. Девам этинъиз:

Мен дерсте … чалыштым.

Мен дерсте … алдым.

Дерсте энъ чокъ … джевабыны бегендим.

Мен алыштым …

Бугуньки дерсни …

Эр бир йыл мевсимининъ озь невбети бар. Къыш кузьден сонъ келе, къарнен, сувукънен, аязнен кече. Эвлерни, тереклерни бем-беяз къар къаплай. Балалар бойле аваны пек бегенелер, олар къар топынен ойнайлар, аязбабаны ясайлар, чана таялар.

Урьметли балачыкълар, биз сизге къыш акъкъында шиирлерни такъдим этемиз.

Къыш келе

Гедже узай, кунь къыскъара,
Сувукъ арта, юкселе.
Артыкъ энди агъыр-сабыр
Акъ сакъаллы къыш келе.

Гедже-куньдюз ягъмур ягъа,
Ёлдан, ыздан кечильмей.
Чырай сыта куськюн ава,
Кокте йылдыз сечильмей.

Къонур чёльде ашлыкъ чалгъан
Чалгъы, сабан сеси ёкъ.
Къышламагъа бизде къалган
Кушчыкъларнынъ эси ёкъ.

Къапу къакъа торс декабрь,
Тышта сувукъ юкселе.
Артыкъ энди агъыр-сабыр,
Акъ сакъаллы къыш келе.

Эшреф Шемьи-заде

Къыш ве балалар

Багъ-багъча, чёллерде
Ятмакъта терен къар!
Бу сувукъ куньлерде
Къушларгъа омюр тар!
Къаргъалар, торгъайлар
Ем излеп кезмекте.
Къызчыкълар, огъланлар
Къыштан зевкъ сезмекте.
Олар эеджанлы,
Козьлери чокъ джанлы!
Оларда къуванч бар,
Оларда ишанч бар.
Чаналар устюнде
Сызгъырып кетмеге!
Бир-бирининъ артындан
Къувалап етмеге!…

Юнус Темиркъая

Къыш кельди

Япалакъ-япалакъ къар ягъа,
Ап-акъ къырлар…
Не де гузель къыш кельди
Бизим койге.

Къыш сефасы чевреде –
Шенълик, йырлар…
Къарбабаны беклейлер
Эр бир эвде.

Шевкетчик де эр кимдай
Къувнакъ бугунь
Эв артында, байырда
Тая чана.

Ушип келир огълум деп,
Одун ташлап,
Эв къыздыра
Собаны якъып ана.

Билял Мамбет

Къыш зевкъы

Къар япалакълана,
Сокъакълар беязлана.
Топланайыкъ тёгерек
Бизге рушенлик керек.

Къар япалакълана,
Къушчыкълар да сакълана,
Сокъакъларны курейик,
Къушларгъа ем берейик.

Къар япалакълана,
Балачыкълар зевкълана,
Къар бораны уфюрте,
Аяз бизни секирте.

Къар япалакълана,
Къар оюны башлана.
Къыш бабамыз хошлана,
Тап козьлери яшлана.

Зейнеп Аббасова

Къарбаба

Керчектен де къыш кельди,
Къар ята оба-оба…
Къаргъа къаравул къойдыкъ –
Балабан бир Къарбаба!
Къырымнынъ серт еллери
Гедже увулдамасын,
Кийсеттик онъа къалпакъ –
Таз башы бузламасын!
Эки комюр парчасы –
Кёрум деп, агъламасын.
Сим-сия эки козю –
Козьлери бузламасын!
Куннинъ серс вакъытында
Сюмюклери акъмасын.
Буруны – къызыл хавуч,
Буруны бузламасын!
Къарбаба бекчиликте.
Чалышсын, эринмесин…
Бердик къолуна таякъ –
Баарьге ёл бермесин!

Нузет Умеров

Биринджи къар

Юреклерни къувандырып,
Ягъа токътамай къарлар.
Эп бу къаргъа къуваналар
Багъча, тарла, къыр, дагълар.
Кобелекдай уча олар,
Къона истеген ере.
Авучынъа алсанъ, ирий,
Незакетли, эм эрке.
Ягъа, ягъа пек терен къар,
Севинемиз эпимиз.
Сагъламлыкъкъа реин деймиз,
Котериле кейфимиз.

Адхат Сеногъул

Къышбабаны беклеп

Къашкъыр киби улуй къышта
Къар боранлы аджджы ель.
Тек къышбабай къоркъмай ондан
Долана о бувып бель.
Долана о эль-юртларны,
О кирмеген эв ёкътыр.
Бакъып чыкъса джап-сыртларны,
Оны беклеген чокътыр.
О эм куньдюз, эм де гедже
Кезип юре, юкъламай.
Къышбабачюн къыш эглендже –
Къар уфюрте токътамай.

Шакир Селим

Гафарова М. – библиограф 1-й категории
информационно-библиографического отдела
ГБУК РК «Республиканская крымскотатарская
библиотека им. И. Гаспринского

Туган ягыма кыш килде
Алтын көз китүгә, таягына таянып, ап-ак сакаллы кыш кунакка килде. Ул акрын гына җир өстенә күбәләк-күбәләк кар яудырырга кереште. Кар бөртекләре, жемелдәшеп, берсе белән берсе уйнап, җир-анага коелдылар. Озакламый җир өсте ап-ак юрган ябынды. Кыш үзенең ак келәмен җәйде. Елгалар, күлләр өсте көзге кебек шома боз белән капланды. Зифа каеннар кар кызларыдай басып торалар.
Узган җәйнең табигый уңайсызлыкларыннан тәмам аптырап алҗыган урман-кырлар, хәзергә барысы да тукталып торып, киләсе елда эшне яңа көч белән һәм яңача башлап җибәрү өчен ак юрганга төренеп, тирән йокыга талган. Тик песнәкләрнең агач очыннан килеп җитәр-җитмәс нәзек авазлары һәм урман гайбәтчесе — саесканның, юк хәбәрне бар итеп, агачтан агачка сикергәләп, чыркылдап йөрүе генә кышкы урманга бераз җанлылык өрә. Матур кышкы кунакларыбыз — кызылтүшләр инде октябрь ахырында ук килеп җиткәннәр иде. Безнең кышкы урманнар, бакчалар бу матур кошлардан башка бик ямансу булыр иде.
Көзге яңгыр көннәрендә, затлы каурыйларын чылатудан куркып, агач куышында ачлы-туклы гомер уздырган зур чуар тукран, кышкы салкын көннәр урнашкач, һәр көн иртүк торып эшкә тотына: «Тук-тук-тук».
Урман-кырлар өстендә кышкы тантаналы тынлык. Тик басу-кырлар өстеннән туктаусыз агылып торган җәяүле буран гына һәр төбәктә кышкы кырыс тәртипләрнең ныклыгын күзәтеп, барлап йөри. Көннән-көн соңарып чыккан кояш, бераз вакыт салкынча елмаеп, урман-кырларны биләп алган кышкы күренешләргә күз ташлый да, күңелгә ятышсыз вакыйгалардан тизрәк читләшергә ашыккандай, яңадан офыкка таба тәгәри башлый һәм тиздән урман артына төшеп югала.
Тыныч еллар, уңышлы һәм бәхетле еллар килсен! Төкле аякларың белән түрдән уз кыш!

Агачлар әллә кайчан инде алтын яфракларын койды, авыр соры болытларга төренгән күк йөзе салкын һава белән табигатьне каплап алган, җәнлекләргә тизрәк ояларына кереп качарга куша кебек, ә кошларны көн дә җылы якка озата. Кайчан яңгырлары белән сибәләп елап та ала, кайчан тынып кала. Сорылык һәм караңгылык баскан дөньяны…       Иртәнге караңгы тынлыкта озын кышның бозлы сулышы сизелә. Беренче кар яуган. Кичә генә елап торган күк йөзеннән кышның беренче хәбәрчеләре — шук кар бөртекләре салкын һавада уйный-уйный тиз арада көзге коры сары үләнне ак юрган белән каплаган. Кыш җитте.       Соры һәм дымлы көз кар астында калды. Тирән көртләр җирне иксез-чиксез кышкы бураннардан саклый. Җир тирән йокыга талган. Җәнлекләр дә йоклый ояларында, тик кайчан гына кытыршы кар өстендә ялгыз тычкан эзләре очрый, я караңгы урман эчендә урман тавыгының гөрелдәгән тавышы ишетелә, я тукранның шакылдаганы яңгырый. Кырыйда гына карлы тунга киенгән чыршылар басып тора,  кышның зәгыйфь кояшы аларның очларын җылыта.       Балалар һәр кыш саен чаңгыга басып урманга киләләр. Алар кышкы йокыга талган көчле имәннәрне һәм төз каеннарны күзәтеп, кышкы табигатне тыңлап, саф һава сулап кайталар, бала-чагага бик тә кар өстендәге эзләрне танып белү ошый.  Боз белән капланган карда чаңгы шәп шуа, бөтен урманга балаларның күңелле тавышы яңгырый.       Тик кышның кояшлы рәхәт көннәре бик каты суык бураннар белән дә алмаша. Ап-ак күк йокыга талган җир өстенә төшкән сыман булып тоела, ачы җилдән уянган кышкы урман улый, ыңгыраша…       Икенче көнгә буранның иҗат иткән эшләре күренә: көртләрдә кардан фигуралар, тәрәзәләрдә хикмәтле бизәкләр, а елгадагы боз кояшта төрле төсләр белән ялтырый. Төн эчендә буран боз капкачын себерткән.       Кыш безне каты салкыннары белән дә куркыткан була. Бигрәк тә төннәрен. Кара энҗе йолдызлы күктән суык бәрә, бөтен дөнья туңган, тирән йокыда. Тик торбадан чыккан төтен генә ялгызы өскә таба омтыла…       Кышның саран саргылт кояшы карлы бураннар белән алмаша, ә бураннарга алмашка каты суыклар килә —  мөгаен, кышның гүзәллеге шундадыр. Ә күпме шатлык алып килә ул бала-чагага: көннәр буе тау шуып шау-гөр киләләр, кемдер кар бабай ясый, кемдер кар бәрешеп уйный. Өлкәннәрдә кышны үзләренчә ярата. Һәр кем Яңа ел төнендә нинди булса да могҗиза я тылсым көтә.       Ә табигать ягымлы язны көтеп тыныч кына йоклый…
       Перевод сочинения на русский язык:       Давно деревья сняли свои золотые убранства, тяжёлое серое небо веет холодом, как будто торопит зверушек укрыться в своих норках, а птиц перелетных стаями каждый день проводит на юг. Иногда всплакнет моросящим дождем, застынет. Серо и мрачно кругом…       В утренней серой тишине уже чувствуется ледяное дыхание долгой зимы. Выпал первый снег. С плачущего неба резво полетели первые вестники зимы – снежинки, которые резвясь в морозном воздухе, быстро покрывали уставшую землю белым одеялом. Пришла зима.       Серая осень растворилась в снежной белизне. Глубокие сугробы надежно греют землю от бесконечных метелей. Земля спит. Спят в глубине и зверьки, только одиноко пробежит по шершавой корке снега мышка, да загудит в глуши зимнего темного леса глухарь. Или дятел стучит звонко. Ели стоят в сторонке, обернувшись в снежные шубки, греет их верхушки скупое зимнее солнце.       Ребята каждую зиму на лыжах приходят в лес. Нравится им наблюдать за зимним сном могучих дубов и стройных березок, послушать зимнюю тишину, спокойствие природы, подышать свежим воздухом, угадывать, какой быстрый зверек проскакал по снегу. Весело скользят по ледяной корке лыжи, разливается по зимнему лесу звонкий детский смех.       Солнечное зимнее веселье может обернуться непроглядной вьюгой, когда белое небо словно падает на спящую землю, будоражит спящий лес, и он начинает гудеть и стонать…       А на другой день видны творения вьюжной ночи – снежные фигурки на сугробах, замысловатые узоры на стекле, а лёд на речке блестит, переливается. За ночь вьюга подмела ледяную гладь.       Трескучими морозами пугает нас зима. Особенно ночами. От черного неба с жемчужной россыпью звёзд веет холодом, всё давно замёрзло и погрузилось в глубокий сон. Лишь дымок с трубы одиноко стремится вверх…       Бледно-желтое скупое солнце, снежные бураны, безжалостные морозы – в этом вся прелесть зимы. А сколько радости она приносит детворе: дни напролёт стоит веселый ребяческий смех на снежной горке, кто-то лепит снеговика, кто-то играет в снежки. Да и взрослые по-своему любят зиму. Хотя бы потому, что каждый ждёт чуда и волшебства в новогоднюю ночь. 

  Мин кышны бик яратам.Чонки без кыш конендэ чангыда шуабыз,хоккей уйныйбыз.Туган ягыма кыш килде 
Алтын көз китүгә, таягына таянып, ап-ак сакаллы кыш кунакка килде. Ул акрын гына җир өстенә күбәләк-күбәләк кар яудырырга кереште. Кар бөртекләре, жемелдәшеп, берсе белән берсе уйнап, җир-анага коелдылар. Озакламый җир өсте ап-ак юрган ябынды. Кыш үзенең ак келәмен җәйде. Елгалар, күлләр өсте көзге кебек шома боз белән капланды. Зифа каеннар кар кызларыдай басып торалар. 
Узган җәйнең табигый уңайсызлыкларыннан тәмам аптырап алҗыган урман-кырлар, хәзергә барысы да тукталып торып, киләсе елда эшне яңа көч белән һәм яңача башлап җибәрү өчен ак юрганга төренеп, тирән йокыга талган. Тик песнәкләрнең агач очыннан килеп җитәр-җитмәс нәзек авазлары һәм урман гайбәтчесе — саесканның, юк хәбәрне бар итеп, агачтан агачка сикергәләп, чыркылдап йөрүе генә кышкы урманга бераз җанлылык өрә. Матур кышкы кунакларыбыз — кызылтүшләр инде октябрь ахырында ук килеп җиткәннәр иде. Безнең кышкы урманнар, бакчалар бу матур кошлардан башка бик ямансу булыр иде. 
Көзге яңгыр көннәрендә, затлы каурыйларын чылатудан куркып, агач куышында ачлы-туклы гомер уздырган зур чуар тукран, кышкы салкын көннәр урнашкач, һәр көн иртүк торып эшкә тотына: «Тук-тук-тук» . 
Урман-кырлар өстендә кышкы тантаналы тынлык. Тик басу-кырлар өстеннән туктаусыз агылып торган җәяүле буран гына һәр төбәктә кышкы кырыс тәртипләрнең ныклыгын күзәтеп, барлап йөри. Көннән-көн соңарып чыккан кояш, бераз вакыт салкынча елмаеп, урман-кырларны биләп алган кышкы күренешләргә күз ташлый да, күңелгә ятышсыз вакыйгалардан тизрәк читләшергә ашыккандай, яңадан офыкка таба тәгәри башлый һәм тиздән урман артына төшеп югала. 
Тыныч еллар, уңышлы һәм бәхетле еллар килсен! Төкле аякларың белән түрдән уз кыш!