Муниципальное
бюджетное общеобразовательное учреждение
средняя
общеобразовательная средняя школа №1 г.Туймазы
муниципального
района Туймазинский район Республики Башкортостан
Секция
: «Быстрее в мысли, ярче в слове»
Направление:
Лингвистика.Родные языки.
Китап
— минем тормышымда
Автор:
Харисова Алинда ,11класс
Научный
руководитель: Сахабутдинова
Зилия
Мусавировна, учитель татарского
языка
и литературы.
г.Туймазы
2018г.
Эчтәлеге
Кереш
___________________________________________________________3
I бүлек.
I 1.Нәрсә ул
китап?______________________________________________4
I 2.Китапның кеше тормышындагы роле _________________________5
I бүлеккә йомгаклау________________________________________________5
II бүлек.
II 1.Минем
тормышымда — китап.__________________________________7
II 2.Бөек шәхесләрнең
китап турындагы фикерләре ___________________8
II бүлеккә
йомгаклау_______________________________________________9
Йомгаклау ___________________________________________________10
Әдәбият исемлеге ______________________________________________12
Тезарус_______________________________________________________13
Кушымталар__________________________________________________12
Кереш.
Без
гыйльми тикшерү эшебезне кеше тормышында әһәмиятле урын тоткан китапка, китап
укуга багышладык. Нәрсә соң ул китап? Китап – нинди дә булса текстны эченә
алган, битләре билгеле бер тәртиптә бергә җыйналып төпләнгән басма әсәр , дөрес
фикер тупланган авторитетлы чыганак.
Билгеле, китап — кешенең дусты, киңәшчесе. Кеше үзен борчыган сорауларны китаптан
эзли.
Тема актуаль, чөнки хәзерге вакытта укучылар арасында әдәби китап уку кимеде.
Һәм бу мәсьәләгә тукталу , минемчә, кирәкле эш.
Без гыйльми эшебездә бөек кешеләрнең китап турындагы фикерләрен, аерым
шәхесләрнең тормышында китапның ролен өйрәнүне максат итеп куйдык.Максатка
бәйле рәвештә аерым бурычлар да калкып чыга. Алар түбәндәгеләр:
-хәзерге
вакытта балалар тормышында китап укуга йогынты ясау;
-китап
укуга балаларның карашы белән танышу;
Тикшеренү
объекты: минем тормышымда китапның роле.
Тикшеренү
предметы: китаплар, аларның әһәмияте.
I бүлек
Кеше уйлап тапкан меңәрләгән ачышлар арасында аеруча бер могҗизалысы китаптыр
ул , могаен. Нәрсә соң ул китап? Китап – нинди дә булса текстны эченә алган,
битләре билгеле бер тәртиптә бергә җыйналып төпләнгән басма әсәр , дөрес фикер
тупланган авторитетлы чыганак. [1-7,312 ]
Китап
кешенең акыл һәм күңел дөньясын кимсетмичә гасырлардан гасырларга алып килүче
һәм киләчәккә илтүче уңалмас рухи хәзинәләр казанышы ул.
Синең алдыңда китап.Ул әле өр-яңа, бик матур, шундый серле. Аның битләрен
ачкач, ниндидер серле дөньяга эләгерсең төсле.Сакланып кына битен ачасың һәм
сихри тирәнлеккә кереп китәсең. Китап синең дустыңа, сердәшчеңә әйләнә. Китап
безне белем иленә, бәхет дөньясына алып керүче. “Бәхетне юлдан эзләмә,
белемнән эзлә”, — ди халык.Чынлап та , китап – кешенең дусты, киңәшчесе. Кеше
үзен борчыган сорауларга җавапны да китаплардан ала. Китап кешене алга, яктыга,
эзләнүләргә этәрә, гаделсезлеккә, начарлыкка каршы көрәшергә, матурлыкны таный
белергә өйрәтә. Шуңа күрә дә М.Шолохов : “Китапны чын күңелдән яратыгыз! Ул
сезгә якын дустыгыз гына түгел, бәлки соңгы гомерегезгәчә ышанычлы юлдаш та” –
дигән. [1-1,204]
Китапларда язылган батырлыклар кешеләрне канатландыра. Ә инде гыйбрәтле
вакыйгалар сиңа тормышта дөрес юл сайларга ярдәм итә. Язучыларның китапларда
язган акыллы киңәшләре, бер буыннан икенче буынга васыять булып күчә. А.Герцен
: “Китап – бер буынның икенче буынга рухи васыяте”-дигән. Ә инде Н.К.Крупская
китап турында : “Китап – бәхеткә һәм бөеклеккә баруда кешелек тарафыннан
тудырылган барлык могҗизаларың иң бөеге”- дигән.[1-1,205]
Ватан сугышының иң авыр минутларында да китап совет сугышчыларының иң якын
һәм аерылмас дусты булган.Сугыш берничә минутка туктап торган арада да
кемнәрдер китап укып тынычланган. Азга гына булса да икенче уйларга чумган.
Менә бер мисал: 1941 нче елның ахыры.Госпитальдә яраланган солдатлар өстәлеп
кенә тора. Боларның бөтен теләкләре : тиз генә терелеп яңадан фронтка китү. Кешенең
рухи матурлыгы авырлыклар эчендә ачыла бит. Көзнең бер явымлы көнендә
авыр яралы солдатлар кабул ителә. Шуларның берсен чишендергәндә, кесәсеннән ике
китап табалар. Аларның берсе М.Горькийның хикәяләр җыентыгы, икенчесе татар
телендә сайланма әсәрләр җыентыгы була.Җыентык инде пулялар белән тишелгән,
алар тирәсендә сизелер-сизелмәс кан таплары да күренеп тора.Ул ,аңына килгәч,
беренче чиратта китапларының кайдалыгын сорый.Башка әйберләре аны
кызыксындырмый.
Миргазиян Юнысның “Тозлы җил” повестендә төп герой Габдрахман авариягә очрап
хастаханәгә керә һәм болай ди :
-Очар
кошлар белән бер биеклектә йөрү бәхетен югалту, янган сөякләр сызлавыннан
көчлерәк булып йөрәкне әрнеткән чакта,китап миңа ярдәмгә килде. Китап белән
киңәшеп тә, серләшеп тә була.Ул мине төшенкелеккә бирелмәскә өйрәтте.Китап
дөньядагы күп нәрсәнең серен ачты.
[
9-18]
“Алтын җирдән табыла, акыл китаптан”, —
ди халык. Дөрес әйтелгән. Менә безнең мәктәп китапханәсе бар.Әгәр андагы
китапларны укып чыксаң, күпме яңалык беләсең.Үзеңне кызыксындырган сорауларга
җавап табасың.
Безнең өебездә дә кечкенә генә
китапханәбез бар. Анда Г.Әпсәләмовның “Ак чәчәкләр” повесте, Зифа Кадыйрованың
“Сагынырсың мин булмам” повесте, Таһир Таһировның “Галия” повесте, Дания Нәгыйм
белән Рөстәм Нәбиевның “Бөртекләп җыелган гомер”дигән повесте бар.Билгеле,
болардан башка да китаплар бар. Ләкин болары мин укыганнары.
I бүлек буенча йомгаклау.
Минем уйлавымча,чыннан да китап кеше
тормышында зур роль уйный.Китап кешенең дусты гына түгел ,ә киңәшчесе дә. Китап
кешене дөрес фикер йөртергә,яхшыны начардан аерырга, гадел булырга, тормышта
дөрес юл табарга өйрәтә. Шуңа да китаплар белемне тирәнәйтүдә кешенең иң
ышанычлы дуслары.Барлык чорларның,барлык халыкларның китапларында мавыктыргыч
акыл, тапкырлык һәм яхшылык байлыгы сибелгән.Матур китаплар – гаҗәеп нәрсәләр
күренәчәк көзге,аулактагы сердәш, ялгызлыкта иптәш, көчсезлектә ярдәмче,
хәсрәтләрдә шатлык китерүче, фикерләрне нурландыручы, үткән заманнарның
хәлләрен сөйләп торучы,тарихны хикәят итүче, хакы очсыз, файдасы бик күп.Шуның
өчен китап алганда саранланмагыз.Китаплардан аерылмагыз.
Якын дус.
Бар минем дускаем,
Иң якын сердәшем,
Һәр җирдә, һәр эштә
Киңәшчем, иптәшем.
Өйрәтә ул миңа
Бар фәнне, телләрне,
Юк аның белмәгән
Сәнгате,һөнәре.
Укыган ,эшләгән,
Ял иткән чагымда
Һәрвакыт диярлек
Ул минем янымда.
Күргәнен, белгәнен-
Барын да аңлата
Көлдерә, җырлата,
Уйлата,уята.
Син аның беләмсең?
Кем соң ул? Уйлап тап!
Иң якын дускаем ,
Ул – китап.
II
1. Бүлек.
Минем
тормышымда – китап.
Минем тормышымны китаптан башка күз алдына китереп тә булмыйдыр. Чыннан да мин
китаплар укырга яратам. Алардан ниндидидер күңел тынычлыгы алам.Ниндидер чишелмәгән
мәсьәләләр чишелеп куя. Бәләкәй чагымда әнием укыган әкиятләрне йотлыгып тыңлый
торган идем. Минем бала чагым авылда үтте. Шуңа күрә гел татарча әкиятләр укый
идек. Андагы геройларның яхшы яклары күңелгә сеңеп калган. Әле күптән түгел үзебезнең
Башкортстан республикасының Чакмагыш районында туып үскән Рөстәмнең фаҗигале
язмышы, тормыш сукмаклары турында язылган “Бөртекләп җыелган гомер ”дигән
китабын укып чыктым. Бер укый башласаң, укып бетмичә туктап булмый торган китап.
Бер мизгелдә хыяллары челпәрәмә килгән егет тормыш авырлыклары каршында туктап
калмый. Хәтта плитә астында калганда да үлем белән көрәшә. Беренче чиратта
әти-әнисен , яратып, күз атып йөргән кызын уйлый. Бу якты дөньядан китәсе
килми. Иптәшләренә көч бирергә тырыша. Аларны ничек тә тынычландырырга уйлый.
Ләкин ,кызганычка каршы, күп иптәшләре үлеп кала. Аңардагы ихтыяр көче,
түземлелек, саф мәхәббәт хисләре күп кешеләрне таң калдырырлык. Шул якты хисләр
аңа авырлыклар белән көрәшергә көч бирә. Шулай ук бу әсәрдә гаиләнең роле дә
азсызыкланып үтә. Әти-әнисе уллары хакына вакытлыча Мәскәү шәһәренә күченеп
килә.Хәтта әтисе урам себерүче булып эшкә урнаша. Үги әнисенең үз баласыдай аны
караулары – барысы да зур ярдәм була. Яратып йөргән кызының шушы авыр вакытта
ташламавы, киресенчә, аңа көч-куәт бирүе дә авырлыкларны җиңеп чыгарга ярдәм
итә.Бу әсәрне укыган чакта тамакка төер тыгыла, күздән мөлдерәп яшьләр ага. Ничек
шундый китапны укымыйсың инде. Ә бит кул-аяклары исән булып та үз гомерләрен
заяга үткәрүчеләр бик күп. Мин бу китапны менә шундый кешеләргә укытыр идем. Бәлки,
үз тормышлары турында азрак булса да уйланырлар иде, үз гомерләрен бушка
уздырмыйча, нәрсә дә булса эшләрләр иде.Бу китапны хәтта иптәшләремә дә тәкъдим
иттем. Сыйныфташларымның икесе укып чыкты.Аларны шушы әсәрләрне укыта алуыма
мин бик шатмын.Аларга да бик охшаган.Кызганыч шунысы:шәһәр җирендә туып үскән
сыйныфташларым татарча китапларны бик аз укый.
Шулай ук Зифа Кадыйрованың “Сагынырсың мин булмам” дигән әсәрен әнием белән
бергә укып чыктык. Бу әсәр безгә, яшь буынга , дөрес тәрбия бирә дип уйлыйм.
Бигрәк тә яшь кызларның мәхәббәт хисләренә бирелеп ялгыш адымнар ясавы күз
уңында тотыла. Мондый чакта акыл белән эш итәргә кирәктер ул. Бәлки, акыл белән
бәйле дә түгелдер. Әсәрдәге төп героиня Сөмбел шундый акыллы. Ләкин ул да
яшьлек хисләренә бирелеп зур хата ясый бит. Сөмбел, Байрас образлары
кешелеклелек, тугрылык, ярдәмчеллек, сафлык сыйфатлары белән сугарылган. Бу
әсәрдә гаилә кыйммәтләре, сафлык алгы сызыкка куела. Һәр кешенең үзе кылган
эшләргә җаваплы карашы, үз хатасын аңлавы бурыч итеп куелгандыр да . Чынлап та,
Булат үз хатасын аңлый.Энесе белән Сөмбелнең акыллы киңәшләре ярдәмендә ул улы
белән аралашып яши.Сөмбелнең киң күңеллелеге аңа шундый мөмкинчелек бирә.
Мин тәрбияви китаплар укырга яратам. Мондый китапларны укып чыкканнан соң
берничә көн шуның хисе белән янып йөрисең, фикер йөртәсең, уйланасың, нәтиҗә
ясыйсың. Китаплар укып акыл туплыйсың.
II
2. Бүлек.
Бөек
шәхесләрнең китап турындагы фикерләре.
Мин бу эшемне башкарганда күп кенә энциклопедик белешмәләрдән, мәкальләрдән ,
әйтемнәрдән акыллы фикерләр эзләдем.Алар чынында бик күпләр.Аларны язып бетү
мөмкин дә түгел. Галимме ул, язучымы ул, әллә фикер иясеме – аларның фикерләре
уртак та, дөрес тә.Мин сезгә шуларның берничәсен тәкъдим итәм. Аларны бөек
шыгыйребез Г.Тукай сүзләреннән башлыйсым килә. Менә алар:
Һич
тә күңелем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне
күралмыйча рухым төшсә…
Шул
вакытта мин кулыма китап алам,
Аның
изге сәхифәләрен актарам.
Габдулла Тукай
Укып
барган һәрбер юлым, һәрбер сүзем була минем юл күрсәтүче йолдызым.
ГабдуллаТукай
Китап
– тормыш көзгесе,
Китап
–бөек тәрбияче.
Габдулла.Тукай
А.Герцен
: “Китап – бер буынның икенче буынга рухи васыяте,”-дигән. Ә инде Н.К.Крупская
китап турында : “Китап – бәхеткә һәм бөеклеккә баруда кешелек тарафыннан
тудырылган барлык могҗизаларың иң бөеге,”- дигән.
Бал корты чәчәктән бал таба
Балалар китаптан тәм таба.
Нәкый Исәнбәт
Тел
дигән дәрья бар,төбендә
энҗе-мәрңҗән
бар,
Белгәннәр
чумып алыр,
Белмәгәннәр
коры калыр.
Ф.Сәфиуллина
.
Китап
–заманыбыз, тормышыбыз.
В.Белинский
Үзенең
бәхетенә һәм киләчәк куәтенә бару юлында кешелек тудырган барлык могҗизаларның
иң катлаулысы һәм бөеге, мөгаен,китаптыр…китап безнең өчен җансыз бушлык дөньясыннан
хәрәкәтчән тормыш дөньясына карый торган тәрәзә.
А.М.Горький
Китап
минем кулымда, сердәшем ул барыр юлымда.
С.Хәким
Дөньяда
китап дошманнары булган кебек, китап дуслары да, хәтта диванадай аңа гашыйклары
да бардыр.
Ризаитдин Фәхретдин
Кеше уйлап тапкан меңәрләгән ачышлар арасында аеруча бер могҗизалысы китаптыр
ул , могаен. Китап кешенең акыл һәм күңел дөньясын кимсетмичә гасырлардан
гасырларга алып килүче һәм киләчәккә илтүче уңалмас рухи хәзинәләр казанышы ул.
Гәйсә Хөсәенов
Мин
китап укыганда миңа китап тере кебек тоела, минем белән сөйләшкән кебек була.
Джонатан Свифт
Ауган
илләр, ауган дәүләтләр,
Юкка
чыккан азмы шәһәрләр.
Ауган
алтын,мәрмәр биналар,
Ә
китаплар исән калганнар.
Мәкъсүд Сөндекле
Якын
дусларыбыз китап,
Ул
яссы юллар ача,
Без
күрәбез китаплардан
Дөньяны
еллар аша.
Сафуан Әлибай.
Книги
меняют людей,а это процесс долгий и незаметный.
Э.И.Эренбург
Читать
всего совсем не нужно, читать нужно только то, что отвечает на возникшие в душе
вопросы.
Л.Толстой
Ваше
любимое занятие?
-Рыться
в книгах.
К.Маркс
Китап
укып елый алганнарның
Күңелендә
булмый каралык.
Мөдәррис Әгъләм
Авыр
вакытта һич хыянәт итмәс, яхшы иптәш, зирәк акыллы киңәшче, тугры дус булырдай
чыннан-чын могҗизаи хәзинә бит ул китап.Янә килеп, китапның тәҗрибәле ата,
мәрхәмәтле ана, уңган тәрбияче, әйбәт укытучы икәнен беләсез.
Әмир Гәрәев
Дөньяда
акыллы һәм бай буласың килсә, китап укы, китаптан аерылма, шунда бәхет
табырсың.
Нурмөхәммәт Йомрани
[1-2,466]
II
бүлек буенча йомгаклау.
Әмир
Гәрәев сүзләре белән әйтсәк, авыр вакытта һич хыянәт итмәс, яхшы иптәш, зирәк
акыллы киңәшче, тугры дус булырдай чыннан-чын могҗизаи хәзинә бит ул китап. Янә
килеп, китапның тәҗрибәле ата, мәрхәмәтле ана, уңган тәрбияче, әйбәт укытучы
икәнен беләбез. Китап безне тәрбияли, киңәш бирә. Минем тормышымда да китап
зур урын алып тора. Ни өчен дисезме? Чөнки мин китаплар укырга яратам. Алардан
кирәкле киңәш алырга тырышам. Әдәби әсәрне укып чыкканнан уңай, тискәре якларын
анализлыйсың. Үзең өчен ниндидер нәтиҗә ясыйсың. Авыр чакларыңда күңелеңне
тынычландырасың. Сибгать Хәким сүзләре белән әйтсәк, китап минем кулымда,
сердәшем ул барыр юлымда.Үз гомерендә кулына китап алып укымаган кешеләр дә
бардыр. Мин андыйларны кызганам.Бу очракта Н.Новиков сүзләре искә төшә : “
Многие говорят, что никогда не пью вина или кофе; а есть
и такие, кой с холодным духом и без всякого зазрения говорят: я никогда не
читаю; так для чего же не говорить им и того: я безумец, я никогда не
рассуждаю?» Тагын Кадим Аралбай сүзләрен әйтеп үтсәң
урынлы булыр:
Китап
– адәм өчен бер гаҗәеп дөнья,
Аның
хакын белмәгәннәр аңа чуммый.
Чумды
икән ул дөньяга – мәңге туймый
Яшәрсең,
ди,хисләрдән хич аерылмый.
Тормышта
яхшы китаплар укымыйча торып тормышны өйрәнеп тә булмыйдыр.
Йомгаклау
Китап уку кешенең йөзенә нур, күңеленә шатлык китерә.Мин дә китап укыганнан
соң шатлык хисләре кичерәм. Аның геройлары белән бергә янам, көям,шатланам. Шул
әсәрнең эчендә кайныйм. Укыган саен укыйсы килә.Гөлфия Юнысованың шигырь юллары
белән әйтсәк :
Син
бит ,китап,
Тормышка
юл
Күрсәткән
дә!
Син
бит, китап,
Киләчәккә
нур
Сипкән
дә!
Чынлап
та акыллы, тәрбияле буласың килсә китап укырга кирәк.Шул чакта
бәхетле
дә булырсың.Нәрсә соң ул яхшы китап уку? Ул үткән заманның яхшы кешеләре белән
сөйләшү дигән сүз. Китап кешелек тудырган барлык могҗизаларның иң бөеге. Китап
битен ачу белән ниндидер серле дөньяга күчәсең. Сихри тирәнлек сине үзенә
тарта. Дөньяңны онытып кереп чумасың. Китап сиңа белем генә биреп калмый, синең
сердәшеңә әйләнә.”Учитесь и читайте. Читайте книги серъезные. Жизнь сделает
остальное”,-дигән Ф.Достоевский. Хак сүзләр.Тормыш бар нәрсәне үз урынына
куя.Мин эчтәлекле, акыллы китаплар укырга тырышам. Акыллы кешеләрнең киңәшләре
тормышны җиңеләйткән кебек тоела.Шулай ук рухи байлыгым да арта.Авыр
вакытларда да кешеләр китап алырга тырышкан. М.Әмирнең “Матурлык” хикәясендәге
Бәдретдин искә төшә. Хәерчелеге көчле булса да тиенләп җыйган акчасына
китаплар ала.Уку теләге шулкадәр көчле була.
Хәзерге
вакытта яшьләр арасында китап уку кимеде.Ләкин олы яшьтәге кешеләр китапхәнәгә
йөриләр, китаплар укыйлар. Бар кеше дә гыйлемле булырга тели. Ә гыйлемнең
икмәге китап түгелмени? Билгеле,китап укымый торып гыйлемле булып булмый.
Тезарус
Без
гыйльми тикшерү эшебезне кеше тормышында әһәмиятле урын тоткан китапка, китап
укуга багышладык. Нәрсә соң ул китап? Китап – нинди дә булса текстны эченә
алган, битләре билгеле бер тәртиптә бергә җыйналып төпләнгән басма әсәр , дөрес
фикер тупланган авторитетлы чыганак.
Билгеле, китап — кешенең дусты, киңәшчесе. Кеше үзен борчыган сорауларны
китаптан эзли.
Тема актуаль, чөнки хәзерге вакытта укучылар арасында әдәби китап уку кимеде.
Һәм бу мәсьәләгә тукталу , минемчә, кирәкле эш.
Без гыйльми эшебездә бөек кешеләрнең китап турындагы фикерләрен, аерым
шәхесләрнең тормышында китапның ролен өйрәнүне максат итеп куйдык.Максатка
бәйле рәвештә аерым бурычлар да калкып чыга. Алар түбәндәгеләр:
-хәзерге
вакытта балалар тормышында китап укуга йогынты ясау;
-китап
укуга балаларның карашы белән танышу;
Тикшеренү
объекты: минем тормышымда китапның роле.
Тикшеренү
предметы: китаплар, аларның әһәмияте.
Китап
уку кешенең йөзенә нур, күңеленә шатлык китерә.Мин дә китап укыганнан соң
шатлык хисләре кичерәм. Аның геройлары белән бергә янам, көям,шатланам. Шул
әсәрнең эчендә кайныйм. Укыган саен укыйсы килә.Гөлфия Юнысованың шигырь юллары
белән әйтсәк :
Син
бит ,китап,
Тормышка
юл
Күрсәткән
дә!
Син
бит, китап,
Киләчәккә
нур
Сипкән
дә!
Чынлап
та акыллы, тәрбияле буласың килсә китап укырга кирәк.Шул чакта
бәхетле
дә булырсың.Нәрсә соң ул яхшы китап уку? Ул үткән заманның яхшы кешеләре белән
сөйләшү дигән сүз. Китап кешелек тудырган барлык могҗизаларның иң бөеге. Китап
битен ачу белән ниндидер серле дөньяга күчәсең. Сихри тирәнлек сине үзенә
тарта. Дөньяңны онытып кереп чумасың. Китап сиңа белем генә биреп калмый, синең
сердәшеңә әйләнә.”Учитесь и читайте. Читайте книги серъезные. Жизнь сделает
остальное”,-дигән Ф.Достоевский. Хак сүзләр.Тормыш бар нәрсәне үз урынына
куя.Мин эчтәлекле, акыллы китаплар укырга тырышам. Акыллы кешеләрнең киңәшләре
тормышны җиңеләйткән кебек тоела.Шулай ук рухи байлыгым да арта.Авыр
вакытларда да кешеләр китап алырга тырышкан. М.Әмирнең “Матурлык” хикәясендәге
Бәдретдин искә төшә. Хәерчелеге көчле булса да, тиенләп җыйган акчасына
китаплар ала.Уку теләге шулкадәр көчле була.
Хәзерге
вакытта яшьләр арасында китап уку кимеде.Ләкин олы яшьтәге кешеләр китапхәнәгә
йөриләр, китаплар укыйлар. Бар кеше дә гыйлемле булырга тели. Ә гыйлемнең
икмәге китап түгелмени? Билгеле,китап укымый торып гыйлемле булып булмый.
Кулланылган әдәбият
1.Воробьев С.Н. “В
мире мудрых мыслей”./Уфа.Баш.книга издат./-2004, 206-210 б.
2.Давтян А.О. “В
мире мудрых мыслей”./С.-Петербург “Олла –Пресс”/ -2000,466 б.
3.Дания Нәгыйм,
Рөстәм Нәбиев “Бөртекләп җыелган гомер”./Казан:”Ак бүре”/-2018
4.З.Кадыйрова “Сагынырсың
мин булмам”./Казан/-2015
5.Мәкальләр
китабы./Китап /-2007, 224б.
6.Мурзакаев Ф. “Фәһемле
фикерләр дөньясында”./Уфа /-2003,86 б.
7.Татар теленең
аңлатмалы сүзлеге./Китап/- 2004 , 312б.
8.Энциклопедия “Мудрость
тысячилетий”./Москва“Олла-Пресс “/-2001, 314б.
9.М.Юныс “Тозлы
җил”/Казан/ -83б.
Кушымталар
Укып барган һәрбер
юлым, һәрбер сүзем була минем юл күрсәтүче йолдызым.
Габдулла
Тукай
Китап – кешенең
хәтере, юлдашы, киңәшчесе, ярдәмчесе, укытучысы.Китапсыз халык- тарихсыз халыкка
әйләнгән, ә тарихын оныткан халыкның киләчәге өзелгән.
Нурихан
Фәттах
Ап – ачык тор
һәрвакытта, әй китап, баксам сиңа,
Чын, асыл нигезле
җирдән белемнәр бир миңа.
Шәехзада
Бабич
Дөньяда гыйлемнән
ләззәтле шир (арыслан) юк, гыйлемнең икмәге китаптыр.
Мөхәммәтсәлим
Өметбаев.
Тормышны өйрәнү
бик киң төшенчә. Яхшы китаплар уку шулай ук тормышны өйрәнү ул.
Габит
Садыйков
Всякая книга должна,
раз она, так сказать , появилась на свет, дать ответ на такой вопрос: что ты,
книга, можешь дать мне.. моему уму , моему чувству, моей жизни, борьбе, которую
я веду, работе, которую я делаю или намерен делать..
П.Павленко
Есть только одно
средство стать культурным человеком – чтение.
А.Моруа
Величайшее
сокровище – хорошая библиотека.
В.Белинский
Нельзя держать
книги запертыми, точно в тюрьме,они должны непременно переходить из библиотеки
в память.
Петрарка
Тезис
Без
гыйльми тикшерү эшебезне кеше тормышында әһәмиятле урын тоткан китапка, китап
укуга багышладык. Нәрсә соң ул китап? Китап – нинди дә булса текстны эченә
алган, битләре билгеле бер тәртиптә бергә җыйналып төпләнгән басма әсәр , дөрес
фикер тупланган авторитетлы чыганак.
Билгеле, китап — кешенең дусты, киңәшчесе. Кеше үзен борчыган сорауларны
китаптан эзли.
Тема актуаль, чөнки хәзерге вакытта укучылар арасында әдәби китап уку кимеде.
Һәм бу мәсьәләгә тукталу , минемчә, кирәкле эш.
Без гыйльми эшебездә бөек кешеләрнең китап турындагы фикерләрен, аерым
шәхесләрнең тормышында китапның ролен өйрәнүне максат итеп куйдык.Максатка
бәйле рәвештә аерым бурычлар да калкып чыга. Алар түбәндәгеләр:
-хәзерге
вакытта балалар тормышында китап укуга йогынты ясау;
-китап
укуга балаларның карашы белән танышу;
Тикшеренү
объекты: минем тормышымда китапның роле.
Тикшеренү
предметы: китаплар, аларның әһәмияте.
Минем
тормышымны китаптан башка күз алдына китереп тә булмыйдыр. Чыннан да мин
китаплар укырга яратам. Алардан ниндидидер күңел тынычлыгы алам.Ниндидер
чишелмәгән мәсьәләләр чишелеп куя. Бәләкәй чагымда әнием укыган әкиятләрне
йотлыгып тыңлый торган идем. Минем балачагым авылда үтте. Шуңа күрә гел
татарча әкиятләр укый идек. Андагы геройларның яхшы яклары күңелгә сеңеп
калган. Әле күптән түгел үзебезнең Башкортстан республикасының Чакмагыш
районында туып үскән Рөстәмнең фаҗигале язмышы, тормыш сукмаклары турында
язылган “Бөртекләп җыелган гомер ”дигән китабын укып чыктым. Бер укый башласаң,
укып бетмичә туктап булмый торган китап. Бер мизгелдә хыяллары челпәрәмә
килгән егет тормыш авырлыклары каршында туктап калмый. Хәтта плитә астында
калганда да үлем белән көрәшә. Беренче чиратта әти-әнисен , яратып, күз атып
йөргән кызын уйлый. Бу якты дөньядан китәсе килми. Иптәшләренә көч бирергә
тырыша. Аларны ничек тә тынычландырырга уйлый. Ләкин ,кызганычка каршы, күп
иптәшләре үлеп кала. Аңардагы ихтыяр көче, түземлелек, саф мәхәббәт хисләре күп
кешеләрне таң калдырырлык. Шул якты хисләр аңа авырлыклар белән көрәшергә көч
бирә. Шулай ук бу әсәрдә гаиләнең роле дә азсызыкланып үтә. Әти-әнисе уллары
хакына вакытлыча Мәскәү шәһәренә күченеп килә.Хәтта әтисе урам себерүче булып
эшкә урнаша. Үги әнисенең үз баласыдай аны караулары – барысы да зур ярдәм
була. Яратып йөргән кызының шушы авыр вакытта ташламавы, киресенчә, аңа
көч-куәт бирүе дә авырлыкларны җиңеп чыгарга ярдәм итә.Бу әсәрне укыган чакта
тамакка төер тыгыла, күздән мөлдерәп яшьләр ага. Ничек шундый китапны
укымыйсың инде. Ә бит кул-аяклары исән булып та үз гомерләрен заяга үткәрүчеләр
бик күп. Мин бу китапны менә шундый кешеләргә укытыр идем. Бәлки, үз
тормышлары турында азрак булса да уйланырлар иде, үз гомерләрен бушка
уздырмыйча, нәрсә дә булса эшләрләр иде.Бу китапны хәтта иптәшләремә дә тәкъдим
иттем. Сыйныфташларымның икесе укып чыкты.Аларны шушы әсәрләрне укыта алуыма
мин бик шатмын.Аларга да бик охшаган.Кызганыч шунысы:шәһәр җирендә туып үскән
сыйныфташларым татарча китапларны бик аз укый.
Шулай ук Зифа Кадыйрованың “Сагынырсың мин булмам” дигән әсәрен әнием белән бергә
укып чыктык. Бу әсәр безгә, яшь буынга , дөрес тәрбия бирә дип уйлыйм. Бигрәк
тә яшь кызларның мәхәббәт хисләренә бирелеп ялгыш адымнар ясавы күз уңында
тотыла. Мондый чакта акыл белән эш итәргә кирәктер ул. Бәлки, акыл белән бәйле
дә түгелдер. Әсәрдәге төп героиня Сөмбел шундый акыллы. Ләкин ул да яшьлек
хисләренә бирелеп зур хата ясый бит. Сөмбел, Байрас образлары кешелеклелек,
тугрылык, ярдәмчеллек, сафлык сыйфатлары белән сугарылган. Бу әсәрдә гаилә
кыйммәтләре, сафлык алгы сызыкка куела. Һәр кешенең үзе кылган эшләргә җаваплы
карашы, үз хатасын аңлавы бурыч итеп куелгандыр да . Чынлап та, Булат үз
хатасын аңлый.Энесе белән Сөмбелнең акыллы киңәшләре ярдәмендә ул улы белән
аралашып яши.Сөмбелнең киң күңеллелеге аңа шундый мөмкинчелек бирә.
Мин тәрбияви китаплар укырга яратам. Мондый китапларны укып чыкканнан соң
берничә көн шуның хисе белән янып йөрисең, фикер йөртәсең, уйланасың, нәтиҗә
ясыйсың. Китаплар укып акыл туплыйсың.
Кадим
Аралбай сүзләрен әйтеп үтсәң урынлы булыр:
Китап
– адәм өчен бер гаҗәеп дөнья,
Аның
хакын белмәгәннәр аңа чуммый.
Чумды
икән ул дөньяга – мәңге туймый
Яшәрсең,
ди,хисләрдән хич аерылмый.
Татарстан Республикасы Яшел Үзән муниципаль районы
Башкарды:
Ямилова Әдилә Марс кызы
Татарстан Республикасы
Яшел Үзән муниципаль районы
2014 ел
Һич тә күңлем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса
Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам…
Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел – буш күңел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милләт – кыйбласыз милләт.Бәхетебезгә, без андыйлар түгел! Әлегә…Күңелгә бөек Тукайның шигырь юллары килә.
Без – китаплы халык. Безнекеләр гыйлемле булган, борын-борыннан китап укыган. Бүгенге көнгә кадәр килеп җиткән кулъязма китаплар шул хактасөйли. Ул кулъязмаларны махсус күчереп язучы осталар – хәттатлар барлыкка килгән. Аннары инде басма китаплар чоры башланган. Безнең әби-бабайларыбыз үз телләрендә гыйлем өстәгәннәр, шул ук вакытта фарсыча да, гарәпчә дә укый-яза белгәннәр. Шунысын да әйтеп китү мөһимдер: заманында без үзебез генә белемле булып калмаганбыз, мәгърифәт нурларын башка тугандаш халыкларга да өләшкәнбез.Якын тирәдә генә түгел, Урта Азиянең чүлләренә, далаларына кадәр үкбарып җиткәнбез. Монысы да халкыбызның игелекле гамәлләреннән саналырга тиеш.Без күп гасырлар дәвамында дөньяви һәм дини гыйлемне фәкать китап аша алганбыз. Иман нурын да, дөнья цивилизациясенең казанышларын да, халкыбызның гыйбрәтле тарихын да, рух ныклыгын да безгә китап сеңдергән.Шуңа күрә дә без Китап Галиҗәнабләренә чиксез рәхмәтле.
Китап дигән сихри дөнья белән танышырга безне, ул вакытта мәктәп укучыларын, татар теле укытучылары алып килделәр.Ә китапханәдә эшли торган мөләем ханымнар,Римма апа һәм Венера апа гыйлем нурын күрсәтүче булдылар.Безне кунакка чакырып,татар әкиятләрен,пьессаларын сәхнәләштереп күрсәттеләр.Мин аларны беренче укытучыларым кебек күрәм ,чөнки балада китапка мәхәббәт уяту дигән эш бик кыен,ә алар шундый рәхәтлек белән чын күңелдән башкаралар аны.
Китапханә… Бугенге көндә фәндә әлеге сүзнең гасырлар дәвамында формалашкан йөзләгән билгелемәсе бар. Ләкин китапханәләрнең кеше тормышындагы ролен, асылын бер генә атама эченә сыйдырып буламы икән ул? Минемчә, юктыр. Чөнки аларда гына барлык төр мәгълүмат, үткән тарихыбыз, олысына да, кечесенә дә ярдәмгә килерлек киңәшләр урын алган. Әгәр катаплар сакланмаган булса, галимнәребез, язучыларыбыз үзләренең ачышларын китап битләренә язып шәкертләренә өйрәтеп калдырмаган булса, тарихыбыз турында кеше сөйләгәннәрдән генә күп мәгълүмат алып булмас иде. Үткәне булмаган халыкның, киләчәге дә юк дип юкка гына эйтмәгән шул борынгылар. Китапханә ул – бер буыннан икенче буынга калдырылган рухи мирас. Бар да үзгәрә: кешелек, дәүләтләр. Ә китап – мәңгелек!
«Китапханә – ул һәрберебез өчен тудырылган өстәл, анда һәркем үзенә кирәкле азыкны таба ала» , — дип яза бөек акыл иясе Аристотель. Мин бу сүзләр белән тулысынча килешәм. Яраткан китапханәмдә якташларымның үткәнен дә, бүгенгесен дә, киләчәген дә табарга була. Балачактан ук миңа китап укымаган кеше җансыз булып тоела иде. Хәзер дә шулай, мин инде үзем укытучы һәм бу йортка укучыларымны алып киләм, яраткан китапларым белән таныштырам. Шуңа да китапханә минем өчен иң яраткан һәм кадерле урыннарның берсе.
Китапханәгә килеп кергәч тә, анда тудырылган җылы мохит, чисталык, уку залы узенә җәлеп итә. Мәктәп укучысымы син, студентмы, өлкән буын вәкилеме, һәр төркем өчен аерым бүлек булдырылган. Үзенгә кирәкле әдәбиятны табып укы гына!
Соңгы елларда җәмгыятьтә ике фикер каршылыгын очратырга була: берәүләр вакыт белән акрынлап китапханәләр юкка чыга дип исбатласа, икенчеләре киресен, китапханәләрнен яңа юнәлештә үсә баруын тәкърарлый. Беренче фикерне мин кискен кире кагыр идем. Әгәр китапханәләр рухи «агарту» белән бер рәттән, заман белән бергә атлап, үзләренең электрон мәгълүмати челтәрләрен булдырсалар, бу бер адымга алга китеш булыр иде. Яшел Үзән шәһәре китапханәсендә дә бу юнәлештә беренче эшләр башланган. Әгәр якын киләчәктә китапханәбездә күп компьютерлар, электрон китаплар урын алып, һәр кулланучының электрон карточкасы булдырылса, анда укылган китаплар исемлеге белән беррәттән, төрле китаплар, авторлар турында фикерләшүләр, тәкъдимнәр урын алса, бу чын мәгънәсендә алга китеш булыр иде. Бүгенге заман яшьләрен китапханәгә җәлеп итүнең төп юлын да мин нәкъ менә виртуаль китапханә челтәрен булдыруда күрәм.
Китаплар кайсы гына өлкәгә карамасын, безне матурлыкны күрергә, яшәргә, тормышны аңларга өйрәтә; тәҗрибә тупларга, акыл эшчәнлеген үстерергә, һәм гомумән, шәхес буларак формалашырга булыша. Китап чын мәгънәсендә безнең якын дустыбыз. Син аңа җанын теләгән сорау белән мөрәҗәгать итә аласын. Китаптан башка жәмгыятебездә белем, рухи байлык, сәнгать кебек төшенчәләр дә булмас иде.
Китапханәләргә ешрак йөрегез һәм сез үзегез өчен яңа сихри дөнья ачарсыз!
Татарстан Республикасы Яшел Үзән муниципаль районы
Башкарды:
Ямилова Әдилә Марс кызы
Татарстан Республикасы
Яшел Үзән муниципаль районы
2014 ел
Һич тә күңлем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса
Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам…
Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел – буш күңел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милләт – кыйбласыз милләт.Бәхетебезгә, без андыйлар түгел! Әлегә…Күңелгә бөек Тукайның шигырь юллары килә.
Без – китаплы халык. Безнекеләр гыйлемле булган, борын-борыннан китап укыган. Бүгенге көнгә кадәр килеп җиткән кулъязма китаплар шул хактасөйли. Ул кулъязмаларны махсус күчереп язучы осталар – хәттатлар барлыкка килгән. Аннары инде басма китаплар чоры башланган. Безнең әби-бабайларыбыз үз телләрендә гыйлем өстәгәннәр, шул ук вакытта фарсыча да, гарәпчә дә укый-яза белгәннәр. Шунысын да әйтеп китү мөһимдер: заманында без үзебез генә белемле булып калмаганбыз, мәгърифәт нурларын башка тугандаш халыкларга да өләшкәнбез.Якын тирәдә генә түгел, Урта Азиянең чүлләренә, далаларына кадәр үкбарып җиткәнбез. Монысы да халкыбызның игелекле гамәлләреннән саналырга тиеш.Без күп гасырлар дәвамында дөньяви һәм дини гыйлемне фәкать китап аша алганбыз. Иман нурын да, дөнья цивилизациясенең казанышларын да, халкыбызның гыйбрәтле тарихын да, рух ныклыгын да безгә китап сеңдергән.Шуңа күрә дә без Китап Галиҗәнабләренә чиксез рәхмәтле.
Китап дигән сихри дөнья белән танышырга безне, ул вакытта мәктәп укучыларын, татар теле укытучылары алып килделәр.Ә китапханәдә эшли торган мөләем ханымнар,Римма апа һәм Венера апа гыйлем нурын күрсәтүче булдылар.Безне кунакка чакырып,татар әкиятләрен,пьессаларын сәхнәләштереп күрсәттеләр.Мин аларны беренче укытучыларым кебек күрәм ,чөнки балада китапка мәхәббәт уяту дигән эш бик кыен,ә алар шундый рәхәтлек белән чын күңелдән башкаралар аны.
Китапханә… Бугенге көндә фәндә әлеге сүзнең гасырлар дәвамында формалашкан йөзләгән билгелемәсе бар. Ләкин китапханәләрнең кеше тормышындагы ролен, асылын бер генә атама эченә сыйдырып буламы икән ул? Минемчә, юктыр. Чөнки аларда гына барлык төр мәгълүмат, үткән тарихыбыз, олысына да, кечесенә дә ярдәмгә килерлек киңәшләр урын алган. Әгәр катаплар сакланмаган булса, галимнәребез, язучыларыбыз үзләренең ачышларын китап битләренә язып шәкертләренә өйрәтеп калдырмаган булса, тарихыбыз турында кеше сөйләгәннәрдән генә күп мәгълүмат алып булмас иде. Үткәне булмаган халыкның, киләчәге дә юк дип юкка гына эйтмәгән шул борынгылар. Китапханә ул – бер буыннан икенче буынга калдырылган рухи мирас. Бар да үзгәрә: кешелек, дәүләтләр. Ә китап – мәңгелек!
«Китапханә – ул һәрберебез өчен тудырылган өстәл, анда һәркем үзенә кирәкле азыкны таба ала» , — дип яза бөек акыл иясе Аристотель. Мин бу сүзләр белән тулысынча килешәм. Яраткан китапханәмдә якташларымның үткәнен дә, бүгенгесен дә, киләчәген дә табарга була. Балачактан ук миңа китап укымаган кеше җансыз булып тоела иде. Хәзер дә шулай, мин инде үзем укытучы һәм бу йортка укучыларымны алып киләм, яраткан китапларым белән таныштырам. Шуңа да китапханә минем өчен иң яраткан һәм кадерле урыннарның берсе.
Китапханәгә килеп кергәч тә, анда тудырылган җылы мохит, чисталык, уку залы узенә җәлеп итә. Мәктәп укучысымы син, студентмы, өлкән буын вәкилеме, һәр төркем өчен аерым бүлек булдырылган. Үзенгә кирәкле әдәбиятны табып укы гына!
Соңгы елларда җәмгыятьтә ике фикер каршылыгын очратырга була: берәүләр вакыт белән акрынлап китапханәләр юкка чыга дип исбатласа, икенчеләре киресен, китапханәләрнен яңа юнәлештә үсә баруын тәкърарлый. Беренче фикерне мин кискен кире кагыр идем. Әгәр китапханәләр рухи «агарту» белән бер рәттән, заман белән бергә атлап, үзләренең электрон мәгълүмати челтәрләрен булдырсалар, бу бер адымга алга китеш булыр иде. Яшел Үзән шәһәре китапханәсендә дә бу юнәлештә беренче эшләр башланган. Әгәр якын киләчәктә китапханәбездә күп компьютерлар, электрон китаплар урын алып, һәр кулланучының электрон карточкасы булдырылса, анда укылган китаплар исемлеге белән беррәттән, төрле китаплар, авторлар турында фикерләшүләр, тәкъдимнәр урын алса, бу чын мәгънәсендә алга китеш булыр иде. Бүгенге заман яшьләрен китапханәгә җәлеп итүнең төп юлын да мин нәкъ менә виртуаль китапханә челтәрен булдыруда күрәм.
Китаплар кайсы гына өлкәгә карамасын, безне матурлыкны күрергә, яшәргә, тормышны аңларга өйрәтә; тәҗрибә тупларга, акыл эшчәнлеген үстерергә, һәм гомумән, шәхес буларак формалашырга булыша. Китап чын мәгънәсендә безнең якын дустыбыз. Син аңа җанын теләгән сорау белән мөрәҗәгать итә аласын. Китаптан башка жәмгыятебездә белем, рухи байлык, сәнгать кебек төшенчәләр дә булмас иде.
Китапханәләргә ешрак йөрегез һәм сез үзегез өчен яңа сихри дөнья ачарсыз!
Мин кулыма китап алам… Без
– китаплы халык
Һич тә
күңлем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса
Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам…
Г.Тукай
Бала
күңеле кече яшьтән үк китапка тартыла. Матурлыкка, камиллеккә, сәнгатькә
омтылуны табигать үзе салган, күрәмсең. Якыннарын ул: “Китап укы, әкият
сөйлә», — дип аптыратып бетерә. Әмма, ни гаҗәп, үзе хәреф таный, укый белә
башлагач, бу омтылыш кими. Иң кызганычы шунда: башлангыч сыйныф ахырында укучы
матур әдәбияттан читләшә башлый, мәктәпне төмамлап чыкканда китап сөючеләр
бармак белән генә санарлык кала. Нәрсә эшләргә?
Яңа чорлар килде. Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы.
Техниканың, электрониканың үзгәрүенә күз дә иярми, компьютерлар, кесә
телефоннары, телевизорлар, музыка тыңлый торган төрле аппаратуралар безнең күз
алдында яңара, камилләшә. Яшьләребезнең
күбесе шул компьютер дип чукына. Уены да шунда,
дәреслекләре дә, фильмнары да, музыкасы да, фотосурәтләре дә, хәтта
шпаргалкалары да… Компьютер киләчәктә китапны алыштырмасмы? Калын-калын
китаплар хәзер үк инде уч төбе кадәр дискетка сыеп бетә. Татар теле укытучылары
«балалар китап укымый” дип зарлана. Кызганычыбызга, бу чыннан да, шулай.
Балаларны да аңларга тырышырга кирәк: алар бит кызыклыракны, мавыктыргычракны,
җиңелрәкне карыйлар. Димәк, дәреслекләр, китаплар да балаларның игътибарын
җәлеп итәрлек булырга тиеш.
Ана сөте белән кермәгәнне, тана сөте белән кермәс, дигән шикелле,
китап белән кермәгәнне, компьютер белән кермәсә нишләрбез? Беренчедән,
компьютер — компьютер инде ул. Аның җаны да, хисе дә юк. Виртуаль дөнья – реаль
дөньядан, тормыштан аерылу дигән сүз. Икенчедән, компьютерның милләте юк. Күпме
генә тырышлык салсак та, күпме генә үзебезчә сөйләштерергә тырышып карасак та, компьютерны
татарлаштырып булмас шикелле.
Тормыш
бүгенге көн укытучылары һәм китапханәчеләр алдында яңадан-яңа бурычлар куя.
Хәзерге көндә мәгълүматлы, югары белемле булудан тыш, гамәлдә аларны куллана
белү дә кирәк. Милли рухны саклап яшәүче, телебезне киләчәккә алып барырга
сәләтле яшь буын тәрбияләү — безнең төп бурычыбыз.
Шушы
максат-бурычларны тормышка ашыру максатыннан, без үзебезнең үзәк район китапханәсе
белэн уку елы барышында гел хезмәттәшлек итеп торабыз. Бигрәк тә Горшунова
Валентина Александровна, Исламова Фәүзия, Гыймадиева Гөлүсә белән тыгыз
элемтәдә торабыз. Алар үз эшләрен яратып эшләүче, фидакарь җанлы кешеләр. Без
аларда еш булабыз: бергәләп очрашулар уздырабыз, китап укучылар конференцияләре
оештырабыз.
Тәрбияви
темаларга сөйләшү, әңгәмәләр оештырганда укучылар күңеле әхлакый проблемалар
аша уза, алар үз карашын, үз фикерен әйтергә өйрәнә, бәхәсләшә. Бу исә, әхлакый
шәхес булып формалашуга зур йогынты ясый. Шушы максаттан, мин
укучыларныңфикерлөү сәләтен һәрьяклы үстерүгә, һәр укучы белән индивидуаль
эшләүгә, укучыларны милләтен, туган туфрагын, нигезен, өти-әнисен,
өби-бабаларын, үз нәселен, туган телен яратучылар итеп тәрбияләргә тырышам.
Чөнки укучыларда милли үзаң формалаштыру — халкыбыз тарихын яхшы белүче,
милләте белән горурланучы шәхес тәрбияләү дигән сүз.
Әсәрнең
икенче үзенчәлеге -әхлак төрбиясе бирүдә. Барлык әсәрләрдә дә рәхимлелек,
гаделлек, яхшылык, матурлык бар.
“Яхшылыкка — яхшылык белән җавап бирерләр”, “начарлык эшләсәң, җәзасын
алырсың», “кешеләрне хөрмәт итсәң, үзеңне дә хөрмәт итәрләр” кебек
тәрбияви моментларга зур урын бирелә.
Ә хәзерге
чорда бу бигрәк тә мөһим, чөнки радио — телевидение, урам йогынтысы аларның
аңына һәм рухына әдәпсезлек үрнәкләрен сеңдерә, милләтнең гасырлар буе
формалашкан әхлак кагыйдәләрен кире кага. Шуңа күрә укучыларны милли рухта,
төпле фикерле итеп тәрбияләргә кирәк.
Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел – буш күңел,
китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милләт – кыйбласыз милләт. Бәхетебезгә,
без андыйлар түгел!
1 нче текст. Мин кулыма китап алам… (Р. Миңнуллин*)
(1) Без — китаплы халык. (2) Татар халкы гыйлемле булган, китап укыган.
(3) Бүгенге көнгә кадәр килеп җиткән кулъязма китаплар шул хакта сөйли.
(4) Кулъязмаларны күчереп язучы осталар барлыкка килгән. (5) Хәзергечә әйтсәк, китапларны тиражлаучылар була.
(6) Аннан басма китаплар чоры башланган. (7) Безнең әби-бабайларыбыз үз телләрендә белем алганнар, шул ук вакытта фарсыча да, гарәпчә дә белгәннәр. (8) Шунысы мөһим: без үзебез генә белемле булып калмаганбыз, мәгърифәт нурларын башка тугандаш халыкларга да таратканбыз. (9) Якын-тирәдә генә түгел, Урта Азия далаларына кадәр барып җиткәнбез. (10) Бу да халкыбызның игелекле хезмәтләреннән саналырга тиеш.
(11) Яңа чорлар килде. (12) Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. (13) Техника үзгәрә, компьютерлар, телефоннар, телевизорлар, музыка тыңлый торган төрле аппаратуралар яңара, камилләшә. (14) Уены да шунда, дәреслекләре дә, фильмнары да, музыкасы да, фотосурәтләре дә, хәтта шпаргалкалары да…
(15) Классикларыбызны укып үсмәгән, бүгенге язучыларыбызны белмәгән милләттәшләребез рухи тамырларыбызны да, тарихыбызны да, гореф-гадәтләребезне дә аңламаслар дигән шигем бар. (16) Ана сөте белән кермәгәнне, тана сөте белән кермәс, дигән шикелле, китап белән кермәгәнне, компьютер белән кермәсә, нишләрбез? (17) Беренчедән, компьютер — компьютер инде ул. (18) Аның җаны да, хисе дә юк. (19) Виртуаль дөнья <…> реаль дөньядан, тормыштан аерылу дигән сүз. (20) Икенчедән, компьютерның милләте юк.
(21) Без күп гасырлар дәвамында белемне бары тик китап аша алганбыз. (22) Иман нурын да, дөнья цивилизациясенең казанышларын да, халкыбызның бай тарихын да, рух ныклыгын да безгә китап биргән. (23) Шуңа күрә дә без Китапка чиксез рәхмәтле.
(24) Бүгенге көндә безнең төп рухи таянычыбыз китап булырга тиеш! (25) Китапсыз күңел — буш күңел, китапсыз йорт — нурсыз йорт, китапсыз милләт — киләчәксез милләт. (26) Бәхетебезгә, без андыйлар түгел! (27) Әлегә…
*Роберт Миңнуллин (1948) — халык шагыйре, популяр җырлар авторы. Аның шигырьләрендә туган җир, табигать, мәхәббәт лирикасы, әниләр темасы чагыла. Алар лирик образлар, нечкә хисләр, тапкыр һәм юмористик гыйбарәләр белән бирелгән.
“Мин кулыма китап алам” тексты буенча сочинение
Р. Миңнуллин текстының соңгы юлларында китапның милләт өчен рухи чыганак булуы турында ассызыкланган. Автор укучыларны милләтебез тарихында китапның тоткан урыны һәм аның рухи кыйммәте турында уйланырга чакыра.
Текст: “…китапсыз милләт – киләчәксез милләт. Бәхетебезгә, без андыйлар түгел! Әлегә…” – дигән сүзләр белән төгәлләнә. Бу сүзләрдән күренгәнчә, автор моның гел шулай булып калачагына шик белдерә. Минемчә, монда хаклык бар. “Яңа чорлар килде,” – дип яза автор һәм компьютерның китапны кысрыклап чыгара баруына борчылуын яшерми.
Әйе, бу шулай. Бүген укучы, кибеткә кереп, китап алмый. Китап геройларын кызганып еламый, алар белән бергә шатланмый. Көне-төне компьютерда уйный. Бу уеннар аның аңын томалый, зиһенен тупасландыра, рухи дөньясын ярлыландыра. Көчләүгә, үтерешкә корылган виртуаль дөнья белән яшәгән бала миһербансыз булып үсә. Аның өчен милләт тә, ата-ана да икенче планга күчә бара. Рухи кыйммәтләр югала барган саен, акчага табыну арта бара. “Виртуаль дөнья < … > реаль дөньядан, тормыштан аерылу дигән сүз.” Компьютерның файдалы яклары да бик күп, ләкин ул барыбер китапны алыштыра алмый. Кешелек дөньясы мең ел элек тә китапсыз яшәмәгән, хәзер дә аннан башка яши алмый. Китап – белем чишмәсе. Китап укымаган кешенең аң-фикерләү дәрәҗәсе дә түбән, рухи дөньясы да ярлы була. Ата-анага, милләт һәм туган илгә мәхәббәт тә китап аша сеңдерелә. Халкыбызның бөек үткәнен дә китап аша гына белә алабыз. “Шуңа күрә дә без Китапка чиксез рәхмәтле.”
Шулай итеп, китап кешене уйланырга, аның геройлары кичергәннәрне йөрәгеннән үткәрергә, хис дөньясын баетырга, битараф булмаска ярдәм итә.
Китап – тормыш к?згесе.
Китап-тормыш к?згесе дип юкка гына ?йтмил?р. Мин китаплар укырга яратам. Безне? ?й тулы китап. Туган к?нем? д?, б?йр?м к?ненд? д? ?нием китап б?л?к ит?. Белемле, т?ртипле булып ?с?емне тели ул минем.
Язучылар безг? тормышта к?рг?н-белг?нн?рен матур с?зл?р аша ?иткер?л?р. Татар ?дипл?ре тупас, оятсыз сузл?рне геройлар телен? кертми диярлек. Без у?ай геройлар кебек ?д?пле с?йл?шерг?, т?ртипле булырга, ?зебезне бизи торган матур эшл?р башкарырга ?йр?н?без.
Шуларны? берсе Г. Тукайны? “Эш бетк?ч, уйнарга ярый” шигыренн?н сабый. Шигырьд? шагыйрь безне кечкен? баланы? бер к?не бел?н таныштыра. Аны? сабырлыгына исе? кит?р! Кояшны? кыздыруына, Сандугач ?ырына, Алмагачны? кызыктыруларына д? туз? ул. Аларны? ?аркайсына олылар шикелле, бик акыллы гына итеп ?авап бир?.
Дим?к, Г. Тукай бала ?чен укуны? и? кир?кле эш ик?нлеген к?рс?т?.
Шушы Сабыйны? акыллы булуын, тырышып укырга кир?клеген а?лата. ? уен ?чен вакыт ?ит?рлек, д?ресл?рне бер вакытта х?зерл?рг? кир?клекне ?йр?т?.
Шулай итеп, китап – ми?а яшьт?шл?рем тормышын к?згед?ге кебек итеп к?рс?т?, аларны? у?ай сыйфатлары мине т?рбияли, зур тормышка ?зерли.
Салим?анова Галия
5нче сыйныф укучысы.
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая?” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
Китап уку — и? яхшы белем алу
План.
1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус.
2. Китаплар тарихыннан.
3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч.
4. Китап — белем чишм?се.
Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе.
И. Гази.
Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П.А. Павленко.
Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул», — ди Р. Декарт.
Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар.
Китап — ки??шче? сине?,
Дусты?, ярд?мче? сине?.
Ул х?рм?тк? бик хаклы,
Кадерл? син китапны.
V—VIII сыйныфларда ?д?би-и?ади (ягъни ?йр?нелг?н ?с?р буенча яздырыла торган) сочuнeнueл?р ?. Ф?йзине? «Тукай» романын, Ф. ?мирханны? «Н??ип», Г. Ибра?имовны? «Яз башы», ?. Такташны? «Караборынны? дусты», Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» ?с?рл?рен укыганнан со? яздырыла.
VI сыйныфта «Онытылмас еллар» ?с?рен ?йр?неп бетерг?ч язылачак сочuнeнueг? бер мисал китерик.
1 нче текст. Мин кулыма китап алам… (Р. Ми?нуллин*)
(1) Без – китаплы халык. (2) Татар халкы гыйлемле булган, китап укыган.
(3) Б?генге к?нг? кад?р килеп ?итк?н кулъязма китаплар шул хакта с?йли.
(4) Кулъязмаларны к?череп язучы осталар барлыкка килг?н. (5) Х?зергеч? ?йтс?к, китапларны тиражлаучылар була.
(6) Аннан басма китаплар чоры башланган. (7) Безне? ?би-бабайларыбыз ?з телл?ренд? белем алганнар, шул ук вакытта фарсыча да, гар?пч? д? белг?нн?р. (8) Шунысы м??им: без ?зебез ген? белемле булып калмаганбыз, м?гъриф?т нурларын башка тугандаш халыкларга да таратканбыз. (9) Якын-тир?д? ген? т?гел, Урта Азия далаларына кад?р барып ?итк?нбез. (10) Бу да халкыбызны? игелекле хезм?тл?ренн?н саналырга тиеш.
(11) Я?а чорлар килде. (12) Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. (13) Техника ?зг?р?, компьютерлар, телефоннар, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар я?ара, камилл?ш?. (14) Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да…
(15) Классикларыбызны укып ?см?г?н, б?генге язучыларыбызны белм?г?н милл?тт?шл?ребез рухи тамырларыбызны да, тарихыбызны да, гореф-гад?тл?ребезне д? а?ламаслар диг?н шигем бар. (16) Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с?, нишл?рбез? (17) Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. (18) Аны? ?аны да, хисе д? юк. (19) Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. (20) Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк.
(21) Без к?п гасырлар д?вамында белемне бары тик китап аша алганбыз. (22) Иман нурын да, д?нья цивилизациясене? казанышларын да, халкыбызны? бай тарихын да, рух ныклыгын да безг? китап бирг?н. (23) Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.
(24) Б?генге к?нд? безне? т?п рухи таянычыбыз китап булырга тиеш! (25) Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. (26) Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! (27) ?лег?…
*Роберт Ми?нуллин (1948) – халык шагыйре, популяр ?ырлар авторы. Аны? шигырьл?ренд? туган ?ир, табигать, м?х?бб?т лирикасы, ?нил?р темасы чагыла. Алар лирик образлар, нечк? хисл?р, тапкыр ??м юмористик гыйбар?л?р бел?н бирелг?н.
“Мин кулыма китап алам” тексты буенча сочинение
Р. Ми?нуллин текстыны? со?гы юлларында китапны? милл?т ?чен рухи чыганак булуы турында ассызыкланган. Автор укучыларны милл?тебез тарихында китапны? тоткан урыны ??м аны? рухи кыймм?те турында уйланырга чакыра.
Текст: “…китапсыз милл?т – кил?ч?ксез милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел! ?лег?…” – диг?н с?зл?р бел?н т?г?лл?н?. Бу с?зл?рд?н к?ренг?нч?, автор моны? гел шулай булып калачагына шик белдер?. Минемч?, монда хаклык бар. “Я?а чорлар килде,” – дип яза автор ??м компьютерны? китапны кысрыклап чыгара баруына борчылуын яшерми.
?йе, бу шулай. Б?ген укучы, кибетк? кереп, китап алмый. Китап геройларын кызганып еламый, алар бел?н берг? шатланмый. К?не-т?не компьютерда уйный. Бу уеннар аны? а?ын томалый, зи?енен тупасландыра, рухи д?ньясын ярлыландыра. К?чл??г?, ?терешк? корылган виртуаль д?нья бел?н яш?г?н бала ми?ербансыз булып ?с?. Аны? ?чен милл?т т?, ата-ана да икенче планга к?ч? бара. Рухи кыймм?тл?р югала барган саен, акчага табыну арта бара. “Виртуаль д?нья реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з.” Компьютерны? файдалы яклары да бик к?п, л?кин ул барыбер китапны алыштыра алмый. Кешелек д?ньясы ме? ел элек т? китапсыз яш?м?г?н, х?зер д? аннан башка яши алмый. Китап – белем чишм?се. Китап укымаган кешене? а?-фикерл?? д?р???се д? т?б?н, рухи д?ньясы да ярлы була. Ата-анага, милл?т ??м туган илг? м?х?бб?т т? китап аша се?дерел?. Халкыбызны? б?ек ?тк?нен д? китап аша гына бел? алабыз. “Шу?а к?р? д? без Китапка чиксез р?хм?тле.”
Шулай итеп, китап кешене уйланырга, аны? геройлары кичерг?нн?рне й?р?генн?н ?тк?рерг?, хис д?ньясын баетырга, битараф булмаска ярд?м ит?.
Китап турында нинди генэ мэкальлэр юк: китап — белем чишм?се; китап белем ачкычы; китапны? белм?г?не юк; китапсыз ?й — иш?к абзары; китап – тормыш к?згесе; китапны? белм?г?не юк, х, б. Аларнын хэрберсе безне кубрэк китаплар укырга онди. Бигрэктэ хэзер барлык нэрсэ компьютелаштырган вакытта.
Ин бэхетле кеше — китап укучы кешедер, минемчэ. Китап уку бит ул ниндидер белем яисэ информация алу гына тугел эле, э торле таланты авторларнын фантазия иленэ кереп киту дэ. Э бэлки фантазиядэ тугелдер, э чынлыкта булган хэл, авторнын борчулары ?эм башыннан кичергэннэре.
Купчелегебез эйтер:”Китап укыганчы мин анын фильмын карыйм”. Минемчэ бу алай тугел. Фильм тошеруче сценарист хэм режиссер нинди генэ профессионал булмасын, узебез куз алдына китергэн образларланда яхшысы була алмый. Китап укып без геройларны куз алдына гына китереп калмыйбыз, э аларга карата аерым эмоциялэр дэ кичерэбез. Бер китапны куп тапкырлар укырга момкин хэм укыган саен узенэ яна ачышлар ясыйсын, беренче тапкыр укыган кебек укыйсын! Э фильмны бер тапкыр карыйсын, анда да тошеручелэрнен эшчэнлегенэ генэ игътибар итэсен.
Китап ул белем чишмэсе. Китап укып без бэхет, мэхэббэт, ерак иллэр турында белэбез.Торле энциклопедиялэр хэм сузлеклэр ин авыр сорауга да жавап табалар.
Дусларым э сез китап тарихын белэсезме? Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н.
Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате». Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.
Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана.
Минем дэ сезне уземнен яратып укый торган берничэ китабым белэн таныштырасым килэ, дусларым.
Ин беренче китапларымнын берсе “Краткая энциклопедия дошкольника”
Габдулла Тукай иленэ сэяхэт. Татар хэм рус телендэ
Лэбиб Лероннын “Борчак шыттырам!” китабы
Ин яраткан китапларымнын берсе
Язмамны Габдулла Тукайны? “китап” шигыре белэн тэмамлыйсым килэ
?ич т? к??елем ачылмаслык эчем пошса
?з-?земне к?ралмыйча, рухым т?шс?,
??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны
Куялмыйча ?анга ?ылы хичбер т?шк?:
Х?ср?т со?ра, х?ср?т килеп алмаш-алмаш
К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш,
К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса
Х?зер ген? сыгылып-сыгылып елаган яшь
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам:
Р?х?тл?неп кит? шунда ?аным, т?нем,
Шуннан гына д?ртл?рем? д?рман табам
Уеп барган х?рбер юлым, х?рбер с?зем
Була минем юл к?рс?т?че йолдызым.
С?йми башлыйм бу д?ньяны? ваклыкларын
Ачыладыр, нурланадыр к??елем, к?зем.
?и?елл?н?м, м?гъсумланам мин шул чакта
Р?хм?т ?йт?м укыганым шул китапка,
Ышанычым арта минем ?з-?зем?,
?мит бел?н карый башлыйм булачакка.
Китап ? белем чишм?се.
М?каль.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без
китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се
тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый.
Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап
геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз.
?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде.
Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга
керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым.
Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а
?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын
булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д?
калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай
ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай
малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н
хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н
?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык
бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген?
ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.
Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу
?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга
тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н
дуслашырга хыялланам.
Мин кулыма китап алам… Без – китаплы халык
?ич т? к??лем ачылмаслык эчем пошса,
?з-?земне к?р?лмич?, рухым т?шс?,
??фа чикс?м, й?д?п бетс?м, бу башымны
Куялмыйча ?анга ?ылы ?ичбер т?шк?;
Х?ср?т со?ра х?ср?т килеп алмаш-алмаш,
К??елсез уй бел?н т?мам ?йл?нс? баш,
К?зл?ремд? кибеп т? ?итм?г?н булса
Х?зер ген? сыглып-сыглып елаган яшь, –
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аны? изге с?хиф?л?рен актарам… Г.Тукай
Бала к??еле кече яшьт?н ?к китапка тартыла. Матурлыкка, камиллекк?, с?нгатьк? омтылуны табигать ?зе салган, к?р?мсе?. Якыннарын ул: “Китап укы, ?кият с?йл?”, – дип аптыратып бетер?. ?мма, ни га??п, ?зе х?реф таный, укый бел? башлагач, бу омтылыш кими. И? кызганычы шунда: башлангыч сыйныф ахырында укучы матур ?д?бияттан читл?ш? башлый, м?кт?пне т?мамлап чыкканда китап с?ючел?р бармак бел?н ген? санарлык кала. Н?рс? эшл?рг?? Я?а чорлар килде. Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. Техниканы?, электрониканы? ?зг?р?ен? к?з д? иярми, компьютерлар, кес? телефоннары, телевизорлар, музыка ты?лый торган т?рле аппаратуралар безне? к?з алдында я?ара, камилл?ш?. Яшьл?ребезне? к?бесе шул компьютер дип чукына. Уены да шунда, д?реслекл?ре д?, фильмнары да, музыкасы да, фотосур?тл?ре д?, х?тта шпаргалкалары да… Компьютер кил?ч?кт? китапны алыштырмасмы? Калын-калын китаплар х?зер ?к инде уч т?бе кад?р дискетка сыеп бет?. Татар теле укытучылары “балалар китап укымый” дип зарлана. Кызганычыбызга, бу чыннан да, шулай. Балаларны да а?ларга тырышырга кир?к: алар бит кызыклыракны, мавыктыргычракны, ?и?елр?кне карыйлар. Дим?к, д?реслекл?р, китаплар да балаларны? игътибарын ??леп ит?рлек булырга тиеш. Ана с?те бел?н керм?г?нне, тана с?те бел?н керм?с, диг?н шикелле, китап бел?н керм?г?нне, компьютер бел?н керм?с? нишл?рбез? Беренчед?н, компьютер – компьютер инде ул. Аны? ?аны да, хисе д? юк. Виртуаль д?нья – реаль д?ньядан, тормыштан аерылу диг?н с?з. Икенчед?н, компьютерны? милл?те юк. К?пме ген? тырышлык салсак та, к?пме ген? ?зебезч? с?йл?штерерг? тырышып карасак та, компьютерны татарлаштырып булмас шикелле. Тормыш б?генге к?н укытучылары ??м китапхан?чел?р алдында я?адан-я?а бурычлар куя. Х?зерге к?нд? м?гъл?матлы, югары белемле булудан тыш, гам?лд? аларны куллана бел? д? кир?к. Милли рухны саклап яш??че, телебезне кил?ч?кк? алып барырга с?л?тле яшь буын т?рбиял?? – безне? т?п бурычыбыз. Шушы максат-бурычларны тормышка ашыру максатыннан, без ?зебезне? ?з?к район китапхан?се белэн уку елы барышында гел хезм?тт?шлек итеп торабыз. Бигр?к т? Горшунова Валентина Александровна, Исламова Ф??зия, Гыймадиева Г?л?с? бел?н тыгыз элемт?д? торабыз. Алар ?з эшл?рен яратып эшл??че, фидакарь ?анлы кешел?р. Без аларда еш булабыз: берг?л?п очрашулар уздырабыз, китап укучылар конференциял?ре оештырабыз. Т?рбияви темаларга с?йл?ш?, ??г?м?л?р оештырганда укучылар к??еле ?хлакый проблемалар аша уза, алар ?з карашын, ?з фикерен ?йтерг? ?йр?н?, б?х?сл?ш?. Бу ис?, ?хлакый ш?хес булып формалашуга зур йогынты ясый. Шушы максаттан, мин укучыларны?фикерл?? с?л?тен ??рьяклы ?стер?г?, ??р укучы бел?н индивидуаль эшл??г?, укучыларны милл?тен, туган туфрагын, нигезен, ?ти-?нисен, ?би-бабаларын, ?з н?селен, туган телен яратучылар итеп т?рбиял?рг? тырышам. Ч?нки укучыларда милли ?за? формалаштыру – халкыбыз тарихын яхшы бел?че, милл?те бел?н горурланучы ш?хес т?рбиял?? диг?н с?з. ?с?рне? икенче ?зенч?леге -?хлак т?рбиясе бир?д?. Барлык ?с?рл?рд? д? р?химлелек, гаделлек, яхшылык, матурлык бар.
“Яхшылыкка – яхшылык бел?н ?авап бирерл?р”, “начарлык эшл?с??, ??засын алырсы?”, “кешел?рне х?рм?т итс??, ?зе?не д? х?рм?т ит?рл?р” кебек т?рбияви моментларга зур урын бирел?. ? х?зерге чорда бу бигр?к т? м??им, ч?нки радио – телевидение, урам йогынтысы аларны? а?ына ??м рухына ?д?псезлек ?рн?кл?рен се?дер?, милл?тне? гасырлар буе формалашкан ?хлак кагыйд?л?рен кире кага. Шу?а к?р? укучыларны милли рухта, т?пле фикерле итеп т?рбиял?рг? кир?к. Китап безне? ?аныбызга и?г?н, каныбызга се?г?н. Китапсыз к??ел – буш к??ел, китапсыз йорт – нурсыз йорт, китапсыз милл?т – кыйбласыз милл?т. Б?хетебезг?, без андыйлар т?гел!
“Туган ягым – яшел бишек” ?с?ренд? язучы ?зене? к??елле
балачагын сур?тли. К?кк? ашкан таулар артыннан, ?зене? алтын
к?лм?ген киеп, к?н д? табигатьне с?ламл??че кояшны, аны? яктысында
?емелд??че чык тамчыларын, шулай ук авылны? б?тен м?ш?катен к?реп
?с? Гом?р.
Балачак ул кеше гомеренд? бер ген? була. Шу?а к?р? аны? ??р
мизгеле кадерле, алар бервакытта да онытылмыйлар. ??р кеше аны
сагынып, юксынып иск? ала. ?леге ?с?рд? Гом?р Б?широв балачак
образына б?йл?п, туган авылын, татар халкыны? ел саен ?тк?релеп
кил? торган изгед?н-изге йолаларын, б?йр?мн?рен нечк?л?п сур?тли,
а?а м?х?бб?тен белдер?. Минемч?, н?къ мен? шул гореф-гад?тл?ре
бел?н ?зенч?лекле ул “Туган ягым-яшел бишек” ?с?ре.
Туган ягында нинди ген? б?йр?мн?ре юк аны?! Сабан туе дисе?ме,
ашлык ч?ч?, печ?н чабу, каз ?м?л?ре, ?йг? килен т?шер? дисе?ме…
Аларны? ??рберсе кадерле!
?ирл?р кардан арчылгач, Гом?рл?р ашлык ч?ч?рг? басуга кит?л?р.
Л?кин бу гади ген? н?рс? т?гел. Аны? да ?з т?ртибе бар. ?нк?йл?ре
ирт?н ирт?к йомыркаларын ?зерл?п куйган инде. Гом?р бел?н ?тисе бу
йомыркаларны кара ?ирг? сибеп ?иб?р?л?р. Бабайлар шулай эшл?г?н
чакта, иген у?ар, иген б?ртеге йомырка кад?рле булыр, дип
ышанганнар.
Ольга
Китап уку — и? яхшы белем алу
План. 1. Китап — акыллы ки??шче ??м якын дус. 2. Китаплар тарихыннан. 3. Китап — д?ньяны танып белерг? ачкыч. 4. Китап — белем чишм?се. Китап — ул кешене? уйларын чагылдыра торган сир?к мог?изаларны? берсе. И. Гази. Китап — и? акыллы ки??шчел?рне? берсе. Китап ??р кешег? хезм?тт? булыша, ул кешел?рне б?лад?н коткара, тормышны танып белерг? ?йр?т?. Китап кешег? ?с?рг? ??м халыкны? а?ын баетырга м?мкинлек бир?. «Китап кешене гал?мне? ху?асы ит?», — ди П. А. Павленко. Бала чакта китап укудан да к??елле н?рс? юктыр. Бигр?к т? ул китапта си?а таныш х?лл?р турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында ипт?шл?ре?? с?йлисе, шигырьл?рен к??елд?н ятлыйсы кил?. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе х?терд? я?арып торучы и? якын дусларыбыз, ??р кеше китапны ?зене? и? якын дусты итеп к?р?. Китап — канатлы ул! Китап, ?зене? канатына утыртып, сине ме? елга артка илтеп ташлый, яис? ул кешене й?з елга алга алып кит?. Китап — ?н? шундый мог?изалы н?рс? ул. «Яхшы китаплар уку — ?тк?н заманны? яхшы кешел?ре бел?н с?йл?ш? ул» , — ди Р. Декарт. Россияд? китап басу эшен 1564 нче елда Иван Федоров бел?н Петр Мстиславец башлап ?иб?рг?н. Д?ньяда и? кыймм?тле ??м и? авыр китап — «Изге Иоанн хакыйкате» . Ул Швейцария акчасы бел?н ике ме? франк б?ял?н?. Кыймм?тле ташлар бел?н биз?лг?н бронза тышлыгы гына да 120 килограмм. Й?з илле битле бу китап 300 сарык тиресенн?н ясалган и? яхшы пергаменттан эшл?нг?н. Китапны? форматы — 75×64.Д?ньяда и? зур китапхан? — Россия д??л?т китапхан?се. Аны? ш?рлекл?ренд? егерме ике миллион китап бар. Аларны тезеп кую ?чен д? ун километр озынлыктагы кишт? кир?к булыр иде. Д?ньядагы и? кечкен? китапхан? ?индстанны? Амритсар ш???ренд?. Кыймм?тле м?рм?рд?н салынган, бакыр ??м алтын бел?н биз?лг?н бу китапхан?д? бары тик бер ген? китап саклана. Китап — д?ньяны танып белерг? ярд?м ит? торган ачкыч ул. А?арда кешелек акылыны? океаны бар. Китап уку — и? яхшы белем алу. ??р кешене? ?зен? ошаган бер китабы була. Бу кеше, китапта язылганнарны ??рвакыт иск? т?шереп, авырлыкларны ?и??. Минем д? шундый бер китабым бар. Ул — ?срар Галиевне? «Т?нге ?ыр» ?с?ре. Анда Б?ек Ватан сугышыны? балалар к??елен? ?теп керг?н ачы фа?игасе ??м совет халкыны? фашистларга каршы берд?м к?р?ше тасвирланган. «Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаны? г?лл?ре» , — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул берн?рс? турында да уйламый. Белем алуны? и? яхшы юлы — уку. Тиенн?рд?н сумнар ?ыелгандай, укылган б?ртекл?рд?н белем туплана. Китап — белем чишм?се. Китап — безне? заманны? тормышы. Китап — бер буынны? икенче буынга рухи васыяте, гомерне? со?гы чиген? ?итк?н аксакалны? я?а гына яши башлаган кешег? ки??ше. Китап битл?ре, керфекл?р кебек, к?зне ачалар. Китап — ки??шче? сине?,Дусты?, ярд?мче? сине?.Ул х?рм?тк? бик хаклы, Кадерл? син китапны.
Китап ? белем чишм?се.
Д?ньяда китаптан башка яш?? м?мкин т?гел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны ?йр?н?без, белем алабыз. Ч?нки аларда бик к?п акыл х?зин?се тупланган. Ул х?зин?не бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш ит?рг? ?йр?н?без. Китап геройларыннан ?рн?к алабыз яки кайберл?рен? охшамаска тырышабыз. ?зем ?ле укый белм?г?нд?, ми?а китапларны ?нием я ?тием укыйлар иде. Алар ми?а кечкен? вакытта бик к?п китаплар укыдылар, ? аннары мин ?зем укырга керештем. Аларны? эчт?лекл?рен а?лый башладым. Минем и? яраткан китабым ? Роза Хафизованы? “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н китабы. Аны ми?а ?нием Я?а ел б?йр?мен? б?л?к итте. Башта ми?а китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. ? укый башлагач, мин китапны? ахырына килеп ?ит?емне сизми д? калдым. Китапта ?киятл?р, пьесалар тупланган. Ми?а бигр?к т? “Курай малай ма?аралары” ??м “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан ?рн?к алырга була. Курай малай ??м Талсылу бел?н хыял канатларында с?ях?т ит?е к??елле д? булды со?! “Кирлем?н” диг?н ?кият-повестьны укыганда, ?земне читт?н к?рг?н кебек булдым. Бу китап яхшылык бел?н яманлыкны аерырга ?йр?тте. Кирлем?н бел?н дуслашмаска кир?клеген? ишар?л?де. Ул бары тик начарлыкка гына ?йр?т?.Со?ыннан “Акт?пи ник мо?ая? ” диг?н ?киятне укып чыктым. Бу ?кият минем ?чен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, ?земд? китап укырга тел?к уянуын сизми д? калдым! Мин кил?ч?кт? д? кызыклы китаплар бел?н дуслашырга хыялланам.
Источник: http://www.insha.ru/text/75
метки: Кемнэн, Кемнэрдэн, Предложение, Темасын, Радио, Торабыз, Китаплар, Калын
Мин кулыма китап алам… Без — китаплы халык
Һич тә күңлем ачылмаслык эчем пошса,
Үз-үземне күрәлмичә, рухым төшсә,
Җәфа чиксәм, йөдәп бетсәм, бу башымны
Куялмыйча җанга җылы һичбер төшкә;
Хәсрәт соңра хәсрәт килеп алмаш-алмаш,
Күңелсез уй белән тәмам әйләнсә баш,
Күзләремдә кибеп тә җитмәгән булса
Хәзер генә сыглып-сыглып елаган яшь, —
Шул вакытта мин кулыма китап алам,
Аның изге сәхифәләрен актарам…
Г.Тукай
Бала күңеле кече яшьтән үк китапка тартыла. Матурлыкка, камиллеккә, сәнгатькә омтылуны табигать үзе салган, күрәмсең. Якыннарын ул: «Китап укы, әкият сөйлә», — дип аптыратып бетерә. Әмма, ни гаҗәп, үзе хәреф таный, укый белә башлагач, бу омтылыш кими. Иң кызганычы шунда: башлангыч сыйныф ахырында укучы матур әдәбияттан читләшә башлый, мәктәпне төмамлап чыкканда китап сөючеләр бармак белән генә санарлык кала. Нәрсә эшләргә?
Яңа чорлар килде. Радио-телевидение, компьютер, интернет заманы. Техниканың, электрониканың үзгәрүенә күз дә иярми, компьютерлар, кесә телефоннары, телевизорлар, музыка тыңлый торган төрле аппаратуралар безнең күз алдында яңара, камилләшә. Яшьләребезнең күбесе шул компьютер дип чукына. Уены да шунда, дәреслекләре дә, фильмнары да, музыкасы да, фотосурәтләре дә, хәтта шпаргалкалары да… Компьютер киләчәктә китапны алыштырмасмы? Калын-калын китаплар хәзер үк инде уч төбе кадәр дискетка сыеп бетә. Татар теле укытучылары «балалар китап укымый» дип зарлана. Кызганычыбызга, бу чыннан да, шулай. Балаларны да аңларга тырышырга кирәк: алар бит кызыклыракны, мавыктыргычракны, җиңелрәкне карыйлар. Димәк, дәреслекләр, китаплар да балаларның игътибарын җәлеп итәрлек булырга тиеш.
Ана сөте белән кермәгәнне, тана сөте белән кермәс, дигән шикелле, китап белән кермәгәнне, компьютер белән кермәсә нишләрбез? Беренчедән, компьютер — компьютер инде ул. Аның җаны да, хисе дә юк. Виртуаль дөнья — реаль дөньядан, тормыштан аерылу дигән сүз. Икенчедән, компьютерның милләте юк. Күпме генә тырышлык салсак та, күпме генә үзебезчә сөйләштерергә тырышып карасак та, компьютерны татарлаштырып булмас шикелле.
2 стр., 568 слов
Китап укып елый алганнарны к еленд булмый каралык
… кермәс, дигән шикелле, китап белән кермәгәнне, компьютер белән кермәсә, нишләрбез? (17) Беренчедән, компьютер — компьютер … шә. (14) Уены да шунда, дәреслекләре дә, фильмнары да, музыкасы да, … әр белән бирелгән. “Мин кулыма китап алам” тексты буенча с Р. Ми … әтта шпаргалкалары да… (15) Классикларыбызны укып үсмәгән, бүгенге язучыларыбызны … Компьютерның файдалы яклары да бик күп, ләкин ул барыбер китапны …
Тормыш бүгенге көн укытучылары һәм китапханәчеләр алдында яңадан-яңа бурычлар куя. Хәзерге көндә мәгълүматлы, югары белемле булудан тыш, гамәлдә аларны куллана белү дә кирәк. Милли рухны саклап яшәүче, телебезне киләчәккә алып барырга сәләтле яшь буын тәрбияләү — безнең төп бурычыбыз.
Шушы максат-бурычларны тормышка ашыру максатыннан, без үзебезнең үзәк район китапханәсе белэн уку елы барышында гел хезмәттәшлек итеп торабыз. Бигрәк тә Горшунова Валентина Александровна, Исламова Фәүзия, Гыймадиева Гөлүсә белән тыгыз элемтәдә торабыз. Алар үз эшләрен яратып эшләүче, фидакарь җанлы кешеләр. Без аларда еш булабыз: бергәләп очрашулар уздырабыз, китап укучылар конференцияләре оештырабыз.
Тәрбияви темаларга сөйләшү, әңгәмәләр оештырганда укучылар күңеле әхлакый проблемалар аша уза, алар үз карашын, үз фикерен әйтергә өйрәнә, бәхәсләшә. Бу исә, әхлакый шәхес булып формалашуга зур йогынты ясый. Шушы максаттан, мин укучыларныңфикерлөү сәләтен һәрьяклы үстерүгә, һәр укучы белән индивидуаль эшләүгә, укучыларны милләтен, туган туфрагын, нигезен, өти-әнисен, өби-бабаларын, үз нәселен, туган телен яратучылар итеп тәрбияләргә тырышам. Чөнки укучыларда милли үзаң формалаштыру — халкыбыз тарихын яхшы белүче, милләте белән горурланучы шәхес тәрбияләү дигән сүз.
Әсәрнең икенче үзенчәлеге -әхлак төрбиясе бирүдә. Барлык әсәрләрдә дә рәхимлелек, гаделлек, яхшылык, матурлык бар.
«Яхшылыкка — яхшылык белән җавап бирерләр», «начарлык эшләсәң, җәзасын алырсың», «кешеләрне хөрмәт итсәң, үзеңне дә хөрмәт итәрләр» кебек тәрбияви моментларга зур урын бирелә.
Ә хәзерге чорда бу бигрәк тә мөһим, чөнки радио — телевидение, урам йогынтысы аларның аңына һәм рухына әдәпсезлек үрнәкләрен сеңдерә, милләтнең гасырлар буе формалашкан әхлак кагыйдәләрен кире кага. Шуңа күрә укучыларны милли рухта, төпле фикерле итеп тәрбияләргә кирәк.
Китап безнең җаныбызга иңгән, каныбызга сеңгән. Китапсыз күңел — буш күңел, китапсыз йорт — нурсыз йорт, китапсыз милләт — кыйбласыз милләт. Бәхетебезгә, без андыйлар түгел!
9
Помогите , пожалуйста написать сочинение на татарском языке на тему «Книга» , очень надо
1 ответ:
0
0
Китап — иң акыллы киңәшчеләрнең берсе. Китап һәр кешегә хезмәттә булыша, ул кешеләрне бәладән коткара, тормышны танып белергә өйрәтә. Китап кешегә үсәргә һәм халыкның аңын баетырга мөмкинлек бирә.
Бала чакта китап укудан да күңелле нәрсә юктыр. Бигрәк тә ул китапта сиңа таныш хәлләр турында язылган булса, аны кат-кат укыйсы, алар турында иптәшләреңә сөйлисе, шигырьләрен күңелдән ятлыйсы килә. Андый китаплар — безне бала чактан зур тормышка озатып калучы, гомер буе хәтердә яңарып торучы иң якын дусларыбыз, һәр кеше китапны үзенең иң якын дусты итеп күрә. Китап — канатлы ул! Китап, үзенең канатына утыртып, сине мең елга артка илтеп ташлый, яисә ул кешене йөз елга алга алып китә. Китап — әнә шундый могҗизалы нәрсә ул.
«Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаның гөлләре», — ди К. Насыйри. Кем укымый, шул бернәрсә турында да уйламый. Белем алуның иң яхшы юлы — уку. Тиеннәрдән сумнар җыелгандай, укылган бөртекләрдән белем туплана. Китап — белем чишмәсе. Китап — безнең заманның тормышы. Китап — бер буынның икенче буынга рухи васыяте, гомернең соңгы чигенә җиткән аксакалның яңа гына яши башлаган кешегә киңәше. Китап битләре, керфекләр кебек, күзне ачалар.
Китап — киңәшчең синең,
Дустың, ярдәмчең синең.
Ул хөрмәткә бик хаклы,
Кадерлә син китапны.
Читайте также
Ответ:
1)Nurbol doesn’t play an instrument
2)You don’t go to school in the summer
3)We don’t cook at school
4)She haven’t a party on her birthday(но это не точно)
5)They dont celebrate New year
6)My aunt doesn’t eat turkey
7)Our dog doesn’t like potatoes
8)?
Тепловой удар – возникает в результате сильного перегрева организма, когда ускоряются процессы теплообразования с одновременным снижением или замедлением теплоотдачи в организме. Тепловой удар может произойти не только на пляже в жаркую погоду, но и в бане или сауне, при работе в жарких цехах, в дорожной пробке.
<span>Тепловой удар это более широкое понятие. Тепловой удар чаще всего случается при перегревании, при длительной работе в жарком, плохо кондиционируемом помещении, при высокой температуре воздуха, в закрытом помещении. Нарушению теплорегуляции способствует активная физическая нагрузка в синтетической, прорезиненной или плотной одежде.</span>
Амир Султанович Арсланов родился в 1926 году в деревне Калынали
Туймазинского района Башкирии. «Деревня наша очень красивая, – говорил
он, – С одной стороны высокие горы, наш дом стоял у самого их подножья. В
горах из-под земли выбивается множество родничков.
С другой стороны протекает небольшая речка, в которой мы в детстве
любили купаться, недалеко от деревни большой лес». Эти воспоминания
всегда жили в душе художника и питали его творчество. В доме отца,
колхозного кузнеца, было десять детей. Рано потерявший мать, лишенный
материнской ласки и заботы, Амир Султанович с юных лет познал тяжесть
крестьянского груда, лишения и голод.
В 1941 году он уехал из деревни, поступил учиться в Белебеевское
педучилище, но не закончил его. Семнадцатилетним юношей был призван в
Советскую Армию. В 1944 году, будучи шофером, возил снаряда на
передовую, затем был стрелком стрелковой дивизии II Прибалтийского
фронта. Прошел с боями Латвию, Литву, Эстонию. Войну закончил на
передовой в г. Шауляе. После этого служил пять лет в Ленинграде,
Гатчине.
Ленинград с его архитектурными памятниками и музеями впервые открыл
перед Арслановым мир большого искусства, здесь зародилась его мечта
стать художником. В короткие часы, свободные от службы, он посещает
музеи, работает над собой – рисует, пишет этюды. В 1950 году,
демобилизовавшись из армии, Арсланов приезжает в Уфу и поступает учиться
на художественное отделение училища искусств В 1955 году успешно
заканчивает и едет работать в город Октябрьский. Здесь проходит
значительная часть его жизни, создано много произведений.
Сохранились ранние работы художника, созданные в пятидесятые годы. В
них воплощены живописный дар автора, его эмоциональность, поэтичность в
восприятии окружающего Вот, небольшой этюд «Отчий дом» (1956) написан
после долгой разлуки с родиной. Этот скромный деревенский мотив
исполнен тихой грусти и раздумья. Художник внимательно передает
состояние серого дня, окрасившего природу в сдержанные тона. В тоже
время от его внимательного взгляда не ускользают голубые тени на снегу,
красивая игра серебристо-коричневых тонов.
В числе наиболее интересных ранних работ А. С. Арсланова «Натюрморт с
чайником» (1958 г.). В нем автор красиво сгармонировал различные цвета.
В сложную гамму золотисто-жёлтых, серебристых тонов он вплетает
красные, белые, черные пятна, оживляющие полотно. Автора увлекает
сочная живопись с динамичной фактурой мазка. Натюрморт небольшой по
размеру, но средствами фрагментарной композиции и живописного решения
художник сумел сделать его значительным, передав в нем ощущение радости
бытия.
Живописное дарование Арсланова с наибольшей силой и
последовательностью выразилось в пейзажной живописи. В работах
шестидесятых-семидесятых годов он выбирает такие мотивы и состояние
природы, которые позволяют ему передать богатую игру цвета. Пейзаж
«Красный дом» (1966 г.) он строит на эффекте освещения. Зимний город
погружен в солнечный прозрачный воздух. Пейзаж легко, всё в нем живет и
сверкает. Переливами холодных синих и голубых изображает он сугробы
снега на первом плане. Тёплые жёлтые, красные цвета господствуют в
решении второго плана, изображающего освещенные солнцем разноцветные
городские дома. Декоративность, подчёркнутое звучание цвета – черта,
отличающая башкирскую живописную школу. Она нашла выражение и в работах
Арсланова. Полотно «Весна на ферме» (1972 г.) – это сотканный из
множества оттенков синего, охристого, красного цветов холост, мажорный
по звучанию, как и остальные его пейзажи.
Маленький принц защищал свою планету от баобабов, потому что она была настолько мала, что баобабы просто не могли на ней поместиться. Он каждый день ухаживал за своей планетой, пропалывая вредные баобабы.
с верой можно подвинуть горы,
до дна, вычерпать океан,
с верой горе, почти не горе
и беда, почти не беда.
веру крепко хранит надежда,
для неё она, как нектар
рядом с ними (не за, не между),
есть заветнейшая мечта.
если веру свою не бросил
и надежду не оставлял,
не сдавался ни до, ни после,
не боялся ни ям, ни скал,
не страшили, ежели дали,
пусть бывало, и камнем вниз…
растворятся тоска с печалью
и любовь будет главный приз…
она душу теплом согреет
и растопит весь в сердце лёд…
не губите надежду с верой
и любовь точно к вам придёт!
Яңа китап укыгач
Авыл
китапханәсенә татар телендә нинди генә
китап кайтса да, укымыйча калдырмыйм.
Әдәбияттагы һәр яңалык белән кызыксынып
барырга тырышам. Китап ошаса, аны
башкаларга тәкъдим итәм, тәэсирләрем
белән бүлешәм.
Әхсән
Баяновның «Урланган ай» дип исемләнгән
повестьлар җыентыгын бер сулыш белән
укып чыктым. «Җәй белән җәй арасы»
әсәренең кечкенә күләмдәге беренче
бүлегеннән туган кызыксыну китапның
соңгы битләренә кадәр барды. Хәер, аның
бүлек саналуы бераз сәеррәк тә, чөнки
бары кереш, башлам вазифасын үти.
Малай
төш күрә. Үсмер дә төш күрә. Икесе дә
чабышкы рәвешендәге бәхет атына атлана.
Берсенеке кача, икенчесенеке хуҗасын
егып ук төшерә.
Буш
кул белән калган үсмерне әле хатын-кыз
бәхетле итә ала. Ир-атка әверелгәч,
төшендә үзен әсир иткән кызга чәчәкләр
өзеп бирә, аның белән мәхәббәттә аңлаша.
Уянса, юрганын кочып ята, имеш.
Картлык
көненәчә ул аларның һичберсен дә онытмый
һәм, әллә гомер — юш килгән төш кенәме
соң, дип баш вата.
Әлеге
кешенең исем белән бирелмәве башламга
тормыш фәлсәфәсен уздыру функциясе
йөкләтелгән булуны күрсәтеп тора.
Икенче
бүлектә без шул сорауга җавап эзләүче
җитмештән узган Ильяс карт белән
очрашабыз. Әле ул колакка да каты түгел,
күзләре дә сизгер, йорт тирәсендә
матавыклануы аның гаиләдә дә кирәклеге
хакында сөйли.
Ильяс
абзыйның күңелендә, язмышына буйсынып,
бәхет эзләп йөргән кешенең тынгысыз
тормышы турында аянычлы нәтиҗә бар.
Талканнарының тыныч бәхет булмавы көн
кебек ачык, ди ул. Күргән-белгәннәре
арасында атын саклап кала алган
Фәтхелисламнан гына көнләшерлеге бар
аның.
Бәхет
— багана, утыртсаң, утыра, аударсаң,
ава, дип тә өсти әдип. Шулай икән, бәхетле
булу кешенең үзеннән дә тора ич!
Ә
бәхетнең чиге бар. Балачак хатирәләрендә,
хыялларында изрәп утырган картны, шул
хакта уйлап куюга ук, аяз көнне яшен
суккандай итә. Ямаулы карга бер чебешен
алып китә, карчыгы Бәһрәмия аннан
күршеләре алдында адәм көлкесе ясый.
Кеше
бәхетсезлекне дә чикли ала. Ильяс әнә,
бүгенгенең газапларыннан качып, чишмә
буена килә һәм сөйгән ярын хатирәләренә
дәшә. Аны очраткан җәй белән җәй арасында
кырык ел икән. Шулай итеп, икенче бүлектә
әсәр атамасына салынган мәгънә ачыла
башлый. Калган кисәкләр Ильяс карт
гомерендәге җәйләрнең һәрберсен диярлек
берәм-берәм тасвирлый. Аны атсыз
калдырган, сугышка алып киткән, хатынлы
иткән, балалар шатлыгы китергән җәйләр
бар. Ә кышлары… Ильяс абый алар хакында
сөйләми диярлек, үзен бәхетле иткән
җәйгә тиң кышларны гына тасвирлый ул.
Ел фасыллары бер-берсенең урынын ала.
Бәхетсезлек алып килгән җәйләр — кышка,
сөеклесе белән янәшә яшәткән кышлар
җәйгә әйләнә.
Ни
җитми кешегә? Үзеннән дә зуррак санаган,
хөрмәт иткән, яраткан кызга өйләнә
ләбаса! Һәм, гаиләсен,
үзен тәмам онытып, җыры белән әсир иткән
Рәгыйдәгә үлеп гашыйк булып, аларның
театр труппалары артыннан сабый бала
кебек ияреп йөри.
Сугышта
сәламәтлеген югалткан ирнең кешеләргә,
һич югы кемгәдер кирәк буласы,
сөясе-сөеләсе, үзен аңлаучы табасы,
сәхнәдә артист итеп тоясы килә. Ул —
рухы, яшәү рәвеше, дөньяны кабул итүе
белән чын сәнгатькәр. Хисләр дулкынында
яши, талант алдында баш ия, матурлыкка
табына. Авыл тормышы бик якын булса да,
печән чабар, балалар үстерер өчен генә
яратылмаган ул. Аның шул авыл
кешесенең күңелен күрәсе, көннәрен
бизисе, хәленә керәсе, сәхнә аркылы аңа
гыйбрәтләр җиткерәсе килә. Геройның
гаилә коруы да шул хыяллары белән бәйле.
Юкка гына китапханәче кызны, кичәләрне
башлап йөрүчене кияүгә алмый бит инде
ул!
Бәһрәмия
— начар хатын-кыз түгел, авыр сугыш
елларында ничә баланы исән-имин яшәтә,
йортны төзек тота, әхлагын да бозмый,
ярдәмгә яраксыз кайткан иренә дә авыр
бәрелми, әмма кырыс заман андагы иң уңай
сыйфатларны юкка чыгара. Хыялыйлыгын
югалта, сәхнәдән күңеле бизә, артыгы
белән тормыш мәшәкатьләренә бата.
Берәүгә нәкъ менә аның кебек хатын бик
ошар иде дә. Ильяска — юк, ул, китаплар
яндырганда, Бәһрәмиянең пьесалар
җыентыгын яшереп калдырудан куркуын
аңламый, аның беретка урынына гади яулык
киюен дә яратмый. Хатынының картаеп
китүенә дә күңеле әрни ирнең. Тормышны
да рольләр башкару дип бәяләгән Ильяс
өчен Бәһрәмия башкарган ирләр роле ошап
бетми, шул ук вакытта ул бу рольне үзе
дә уйнарлык хәлдә түгел.
Ильяс
тормыш үзгәрешләренә заман авырлыклары
сәбәпче икәнлеген аңлый, әмма элекке
Бәһрәмияне табу өчен, һич көч түкми. Ул
үз идеалын икенче берәүдә — Рәгыйдәдә
күрә.
Кинәт
кабынган мәхәббәт уты гомер ахырынача
озата бара аны. Ә бит, бер уйлап карасаң,
Бәһрәмиянең яшәү шартларына куелса,
Рәгыйдә шул ук вазифаларны җилкәсенә
алыр иде. Артистлар башкачарак көн күрә,
уйлый шул. Ильяс хакына гаиләсен
таркатудан да курыкмый Рәгыйдә, әмма,
иремнән баш тарттым, дип белдерсә дә,
алай ук булмавы да күренә. Яшьләрчә
кабат сөю хисе белән әсәрләнгән Ильяс
аннан күңел биздерерлек сыйфатлар
эзләми, сөйгәнен һичбер нәрсә өчен
гаепләми. Кызның гаиләле кешене яратуы
гадел, табигый тоела, ул үзен бары Рәгыйдә
белән генә күз алдына китерә. Салкын
сулы елга аша бер-берсенә каршы килгән
ике җан бу яратуның үлемнән дә көчлерәк
икәнлеген исбатлый.
Кеше
күңеле — төпсез кое. Ул бәхетен һәрвакыт
читтән эзли. Язучы да монда һичкемне
гаепләми, берәү дә моны дөрес түгел дип
санамый. Сюжет шундый ки, һәр кеше, үз
карашларыннан чыгып, геройларга
мөнәсәбәтен тудыра ала. Милли традицияләрдә
тәрбияләнгән укучы, әгәр Бәһрәмия белән
Ильяс урыны алмаштырылса, һичшиксез,
хатынны тискәре тип дип бәяләр, иренә
хыянәтен кичермәс иде. Әмма аның бу
очракта гаилә җанлылыгын бәяләп бетерә
алдымы икән? Шикле, чөнки җитмешкә җиткән
Бәһрәмия тупас телле, усал бер кортка
итеп бирелә, әйтерсең Ильясның карчыгына
битарафлыгында аның теле гаепле. Үзен
көтеп алган хатынында тормышка мәхәббәт,
нечкә хисләр уяту өчен, нәрсә эшләде
соң Ильяс?! Аны яңадан табарга
омтылыш ясап карадымы? Һич юк! Сәхнә
тормышы өчен тулаем туры килгән Ильяс —
гадәти тормышка сәләтсез, көрәш рухыннан
мәхрүм бер герой ул. Өйләр салып, байлык
туплап яшәүче таза хәлле гаиләсендә
бер күзәтүче, философ булып кына яши
бирә. Дөрес, кайвакыт ул оныклары белән
дуслашырга омтылыш ясап карый, инде
тегеләре бабаларын аңламый. Ильяс аларда
тагын да шул үзенең балалык еллары
эзләрен күрергә теләп ялгыша. Чор башка,
хыяллар башка. Ике уч җиләк өчен ярышу
үз уеннары белән мәшгуль балаларга бер
мәгънәсезлек кенә тоела. Алар тук, алар
шат, алар әлегә үзләренчә бәхетле. Аларны
ат, Дүртөйле театрының булмавы борчымый.
Берничә
катлаулы чорны узган Ильяс соңгы җәендә
иң аянычлы нәтиҗәләрен ясый кебек. Үз
гомерен, танышларының гомерен кабат
күз алдыннан кичереп, һичберсенең
бәхетле булмавы хакында уйлый. Болар
өчен гаепне инде үзе үк заманга сылтый.
Ильяс иң шәп яшәгән Фәтхелисламга
караганда әле бәхетлерәк тә икән. Аның
һич югы Рәгыйдәсе булган.
Сабый
чактан ук ат, мәхәббәт, гаилә турында
хыял яшәткән Ильясны. Ә менә Рәгыйдәсе…
Ул — мәхәббәттән дә көчлерәк тойгы. Бу
образ — бер үк вакытта Хәмдия дә,
Галиябану да. Гомерлек хыял, авыр
вакытларда исән саклаган тойгы. Шулай
итеп, укучы да Рәгыйдәгә мәхәббәт гади
мәхәббәт булмавын аңлый, һәм Ильяска
тап төшерерлек һични калмый. Рәгыйдә
көнкүреш мәхәббәте түгел икән. Ул үзенә
яшь хатын-кыз, сәхнә, әдәби геройлар,
сәнгать образын да сыйдыра.
Кешенең
бәхетсезлеге күп очракта башкаларның
үзен аңламавына барып тоташа. Ильяс
авылдашлары өчен чит, ят. Җитмәсә, үзе
шундый чиксез киң, бай, матур дөнья адәм
баласы теләгәннең чиреген дә бирә алмый.
Ә бит кеше хыяллары, бер карасаң, алай
ук чиксез дә түгел. Аңа назлы яфрак
шыбырдавын шыксыз авазлар бүлмәве
кирәк. Җанлы кеше тормышның һәр күренешеңдә
үзенә бер кызык табарга һәм аны ямьсез
кабул итмәскә тиеш. Яшәү мәгънәсе —
шунда да. Чебешне типкән ямаулы карга,
әнә шул яшәү мәгънәсенең иң зурын —
Рәгыйдәне күтәреп, тормыш күгендә югала.
Картның өне, төше бергә бутала.
Ә
«җир өстендә япь-яшь җәй тантана итә».
Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
Гаиләсендә дини тәрбия алган, әти-әнисенең ислам кануннары буенча яшәү рәвешен күреп үскән баланың киләчәге өметле. Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллин белән оештырган әңгәмәдә дә дини тәрбиянең асылын ачарга тырыштык. Дини лидерыбыз, укытучыдан — укытучы, табибтан табиб туа, ә хәзрәт балалары кем була, дигәнрәк фәлсәфи сорау күтәрә…
— Камил хәзрәт, республикабыз күпмилләтле һәм күпдинле. Мөселманнарның үзләрен берләштереп тору да җиңел түгел. Ә башка диннәр белән мөнәсәбәтне ничек корырга, үзара аңлашуга ни рәвешле ирешергә?
— Бисмилләһир-рахмәнир-рахим. Безне моңа Коръән өйрәтә. Аллаһы Тәгалә изге Коръәндә: «Әй, кешеләр! Без сезне бер ирдән һәм хатын-кыздан бар кылдык һәм сезне төрле халыклар, милләтләр итеп яралттык», — ди. Нинди максаттан дип уйласак, аятьнең дәвамы җавап бирә: «Бер-берегезне тану, өйрәнү өчен» («Хөҗүрәт» сүрәсе, 13нче аять). Халыкларның төрле булуы — Аллаһы Тәгаләнең тәкъдире, Аның чиксез рәхмәте ул. Шуның өчен без республикабызда яшәүче башка дин әһелләре белән даими аралашабыз, төрле чараларда катнашабыз. Татарстан төрле диннәр һәм милләтләр дуслыгы белән билгеле төбәк. Бу дустанә мөнәсәбәтне саклауга дин әһелләре дә үз өлешен кертә. Бер-беребезгә карата хөрмәт күрсәтеп, уртак чаралар да үткәрәбез. Төрле диннәрнең изгелеккә, миһербанлы булырга чакыруы, хәйрия эшләренә өндәве – барыбыз өчен дә уртак кыйммәтләр.
— Дин дәүләттән аерылган дисәк тә, Татарстан җитәкчелеге сез күтәргән башлангычларны хуплый кебек…
— Без дөньяви дәүләттә яшибез. Дәүләт диннән аерылган дибез. Әмма җәмгыять диннән аерылмаган. Менә шушы хакыйкатьне җитәкчеләребез бик яхшы аңлый. Бу безнең өчен зур әһәмияткә ия. Бүгенге көндә, Аллага шөкер, республикабызда тынычлык хөкем сөрә, дин тоту өчен бөтен мөмкинлек тә бар. Мәчетләребез дә бик матур, хәзрәтләребез дә тырыш, динебез дә үсештә. Шул ук вакытта дин әһелләренең дә эше җитәрлек. Дәүләт фатир алырга булышса, без ул өйгә иман нуры кертергә тиеш. Дәүләт хезмәт хакы, пособие бирсә, без ул акчага хәләл ризык алырга өйрәтергә, дәүләт матди якны кайгыртса, без рухи якны сакларга бурычлы. Рухи якны кайгырту республикабыз җитәкчеләре, район башлыклары, төрле оешмалар белән берлектә алып барыла. Мәсәлән, Болгар ислам академиясен оештыру эшләре дәүләт җитәкчелеге ярдәмендә тормышка ашырыла. Ел ахырында Казанда Галиев мәчете кабат үз ишекләрен ачты. Бу тарихи мәчетне торгызуга ярдәм күрсәткәне өчен Президентыбыз Рөстәм Нургали улына Аллаһының рәхмәтләре яусын.
— Чыгышларыгызда еш кына бердәмлеккә өндисез. Татарстан Диния нәзарәте имамнарыбызны бер йодрыкка туплый аламы? Моннан тыш, нәзарәт үз алдына нинди максатлар куя?
— Коръәндә болай диелә:«Ий, мөэминнәр! Барчагыз да бер булып Аллаһ арканына, ягъни Коръән хөкемнәренә ныклап ябышыгыз! Таркалып аерылмагыз! Бер-берегезгә дошман идегез, Ул сезнең күңелләрегезне берләштерде. Аның нигъмәте белән кардәшләр булдыгыз» (Гыймран сүрәсе, 103нче аять). Аллаһының бу чакыруы – мөселманнарның тормыш нигезе, иманы. Пәйгамбәребез (с.г.в.) үзенең бер хәдисендә болай дип кисәтә: «Аллаһы Тәгалә җәмәгатькә тупланган мөселманнарны адаштырмас, Аллаһу Сөбеханәһү вә Тәгалә җәмәгать белән бергә булганнарга якын тора». Шуңа күрә дә Аллаһы Тәгалә ризалыгы өчен өммәтебезгә, республикабызга, халкыбызга хезмәт итү, бергәләп күркәм гамәлләр кылу — төп максатыбыз. Бүгенге көндә нәзарәт карамагында 48 мөхтәсибәт, 1400дән артык мәчет, 9 мәдрәсә һәм Россия ислам институты эшләп килә. Хәләл, зәкят, вакф мәсьәләләре белән шөгыльләнүче комитетлар һәм «Хузур» нәшрият йорты, шулай ук Казыйлар шурасы, Голәмәләр шурасы бар. Татарстан Диния нәзарәте, динебезне үстерүгә зур игътибар биреп, төрле юнәлешләрдә актив эшли.
— Камил хәзрәт, Татарстанда ислам диненең киләчәген ничегрәк күзаллыйсыз? Болгар ислам академиясенә нинди өметләр баглана?
— Болгарда бабаларыбыз ислам динен кабул иткән. Тарихи чыганакларда Болгар галимнәр, дини белгечләр иле буларак телгә алына. 1080 елда беренче Болгар университеты — «Дар әл Гылем» (Гыйлем йорты) ачылган. Әлеге университет халыкара статуска ия булган. Бүгенге көндә Болгарны мөселман рухи үзәге буларак торгызу буенча яңа адымнар ясала. Болгарда рухи, дини-фәнни һәм гыйлем бирүне берләштергән комплекс – Болгар ислам академиясен оештыру юнәлешендә эш бара. Бөтенроссия голәмәләр берлеге аның төп оешмаларыннан берсе булачак. Бабаларыбыз ислам динен кабул иткән көндә — май аенда Болгар ислам академиясе бинасына нигез салыначак.
— Бу урында практик сорау бирәсем килә. Катнаш гаиләдә тәрбияләнгән ир-ат үлеп китә. Әнисе — татар, әтисе рус милләтеннән. Мулла мәрхүмгә җеназа укырга алынмый, чөнки мәрхүм ир мөселман түгел. Христиан дине тарафдарлары да үз йолалары буенча күмәргә теләми… Мондый проблемалар килеп чыкканда нишләргә? Ислам дине принципиаль булырга тиешме?
— Нәзарәт «Гыйбадәт кылулар һәм дини йолалар уздыру турында нигезләмә»не раслады. Аны Татарстан Диния нәзарәтенең Голәмәләр шурасы казыйлар белән берлектә әзерләде. Ул — имамнарга дини эшләрне алып бару өчен бер кулланма. Анда җомга, бәйрәм намазлары, җеназа үткәрү, мәетне юу, кәфенләү, җирләү, зиярәт кылу, ифтар мәҗлесләре, Коръән ашы, исем кушу кебек йолаларны уздыру тәртибе язылган. Китап республиканың барлык имамнарына таратылды. Без, дин әһелләре, барлык гыйбадәтләрне, йолаларны Коръән өйрәткәнчә башкарабыз. Татарстан мөфтияте үз эшчәнлеген изге Коръән һәм Мөхәммәд пәйгамбәрнең (с.г.в.) сөннәте (өйрәтүләре) нигезендә алып бара. Әлбәттә, тормышта төрле хәлләр булырга мөмкин. Сорау туганда казыйларга, Голәмәләр шурасына мөрәҗәгать итәргә, алар белән киңәшергә мөмкин.
— Үлгәннәргә дога кылырга кирәкми, дигән фикерләр дә ишетергә туры килә. Дин әһелләре төрлечә аңлатма бирә. Сезнең фикерегезчә, мәрхүмнәр безнең догага мохтаҗмы?
— Әгәр берәр кешенең вафат булуы турында пәйгамбәребезгә хәбәр ирешсә, ул «иннә лилләһи вә иннә иләйһи раҗигүн» (без Аллаһыдан килдек һәм Аның янына кайтачакбыз) дип әйтә торган булган. Хәнәфи мәзһәбе галимнәре кабердә һәм башка урыннарда мәрхүмнәр рухына Коръән уку дөрес, кирәкле гамәл, бу гамәлнең савабы мәрхүм рухына барып ирешә дип раслый. Хәнәфи мәзһәбе буенча язылган фикһ китапларында исә болай диелә: «Әгәр дә кеше намаз, зәкят, ураза, хаҗ, Коръән уку кебек гыйбадәтләр кылып, моны башкаларга багышлый икән, ул моны нинди ният белән генә эшләсә дә, болай багышлап гыйбадәт кылу – хак гамәл һәм ул кемгә багышлап кылынса да, ул кешегә моның савабы барып ирешәчәк. Ул кеше исән булса да, мәрхүм булса да аерма юк». Сөекле Пәйгамбәребез (с.г.в.) үзе еш кына сахабәләрнең каберләрен зиярәт кылган һәм алар рухына дога кылган: «Сезгә иминлек, тынычлык насыйп булсын! Әгәр Аллаһ теләсә, тиздән без дә сезгә кушылачакбыз. Мин үзебез һәм сезнең өчен Аллаһы Тәгаләдән бәхет сорыйм» (Мөслим). Пәйгамбәребезнең мәрхүмнәрнең кабере өстендә «Йәсин» һәм «Ихлас» сүрәләре укырга мөмкин икәнлеге турында хәдисләре бар. Мәетләргә «Йәсин» сүрәсен уку турындагы хәдис-шәрифтә болай диелә: «Йәсин» сүрәсе Коръәннең калебе булып тора. Чынлыкта, Аллаһның ризалыгын һәм киләсе дөньяда Аллаһның рәхмәтен алу нияте белән «Йәсин» сүрәсен укыган кешенең гөнаһлары гафу ителер, шулай булгач мәетләрегезгә «Йәсин» сүрәсен укыгыз» (Әхмәд бине Хәнбәл, Муснад). Хәдисләрдән күренә ки, мәрхүмнәр рухына Коръән уку, сәдака бирү һ.б. изге гамәлләр кылу – аларга җиңеллек вә савап китерә. Шунысын да әйтергә кирәк: мөселманнарның каберен зиярәт кылуны тыйган бер генә аять тә, бер генә хәдис тә юк.
— Хәзрәт, һәр ел Диния нәзарәте тарафыннан нинди дә булса шигарь астында уза. Моның уңай яклары да юк түгел…
— Без шул рәвешле халыкның игътибарын билгеле бер темага юнәлтәбез. Әйтик, үткән ел татар дин галимнәренә багышланган күпсанлы очрашулар уздырдык, аларның каберләрен зиярәт кылдык, дога кылдык. Моннан тыш, мәдрәсәләргә аларның хезмәтләрен кайтару максатыннан китаплар, дәреслекләр нәшер иттек. 2016 елны Хәнәфи мәзһәбе елы дип игълан иттек. Хәнәфи мәзһәбе — ул ислам хокукы мәктәбе дигән сүз. Мәзһәбнең атамасы Әбу Хәнифәдән алынган. Әбу Хәнифәнең юлы шуннан гыйбарәт: ул башта Коръән аятьләре, аннан соң пәйгамбәр һәм аның сәхабәләренең сөннәте буенча фикер йөрткән, фәтвалар чыгарган. Мөселман илләрендә хәнәфи мәзһәбе VIII гасыр ахырында тарала. 922 елда болгарлар рәсми рәвештә ислам динен кабул итә. Аларның хәнәфи мәзһәбе тарафдарлары булуы турында тарихи мәгълүматлар бар. Хәнәфи мәктәбе — ул бабаларыбыз сайлаган юл һәм без бу юлны дәвам итәргә тиеш. Ел дәвамында хәнәфи мәзһәбе галимнәренең китапларын чыгару, төрле конференцияләр, республика олимпиадасы үткәрү һ.б. чаралар уздыру каралган.
— Сез Татарстан тарихында иң яшь һәм иң гыйлемле мөфти буларак танылдыгыз, дини-гыйльми мирасны кайтара башладыгыз. Әлеге эш киләчәктә дә дәвам итәчәкме? Бу өлкәдә эшли алырлык белгечләребез бармы?
— Китап ул — бер буынның икенче буынга калдырган мирасы. Шуның өчен дә Татарстан Диния нәзарәте рухи мирасны нәшер итү өчен «Хузур» нәшрият йортын булдырды. Электрон китапханә (darul-kutub.com) сайтын ачып, анда тарихи һәм бүгенге көндә басылган дини китапларның электрон вариантларын урнаштырабыз. Чөнки бүгенге көндә китапханә архивларында теләгән һәркем утыра алмый. Кызганыч, безнең рухи мирасыбызның шактый өлеше юкка чыккан. Хәтта 80-90нчы елларда да бик күп борынгы китапларны Урта Азия, БДБ илләренә сатып җибәргәннәр. Хәзерге вакытта китапханәләрдә күпсанлы дини кулъязмалар, иске китаплар саклана. Ләкин аларның каталоглары төзелмәгән. Борынгы дини язма мирасның каталогын төзү өчен белгечләр кирәк. Бүгенге көндә галимнәребез өйрәнгән, фәнни әйләнешкә кайтарган китапларны нәшер итү белән бергә, өйрәнелмәгән мирасны халыкка җиткерү эшен дә алып бару мөһим.
— Яшьләрне дини эшчәнлеккә ничек җәлеп итәсез? Яшь имамнарга ярдәм мәсьәләсе ничегрәк хәл кылына?
— Шәхсән үзем яшьләрнең фикер алышу клубында даими катнашам. Яшьләр белән гаилә мәсьәләләрен дә, интернет яңалыкларын да, мөселманнарга кагылышлы вакыйгаларны да тикшерәбез. Әлеге очрашуларда аларны борчыган мәсьәләләр дә ачык күренә. Нәзарәт тарафыннан тормышка ашырыла торган тагын бер җитди проектка тукталасым килә. Авылларда дин эшләренә яшьләрне җәлеп итү өчен грантлар бирелә. Үткән ел нәзарәт яшь имамнарга 180 мең сумлык сертификатлар бирүне дәвам итте. 2015 елда 74 имамга грант бирү каралды. 2014 елда йөзгә якын имамга сертификат ташырдык. Быел да грантлар биреләчәк. Моның өчен җирлектәге мөхтәсиб белән нәзарәткә мөрәҗәгать итәргә кирәк.
— Камил хәзрәт, гаиләдә бала тәрбияләгәндә күбрәк нәрсәгә игътибар бирелергә тиеш дип саныйсыз?
— Мин үзем 11 яшьтән мәчеткә йөрим, 14 яшьтә намаз укый башладым. Беркем дә мәҗбүр итмәде, бу — үз ихтыяҗым иде. IX сыйныфны тәмамлагач, «Мөхәммәдия» мәдрәсәсенә кердем, бер үк вакытта Казан мәктәпләренең берсендә белем алдым. Соңрак Дагыстан башкаласы Махачкаладагы Төньяк Кавказ ислам университетына укырга кердем. Аннары да белем алуны дәвам иттем һәм шәригать гыйлемен укытырга иснад алдым. Бу — бик мөһим документ, чөнки миңа аны танылган дин белгече бирде. Ул аны, үз чиратында, үзенең остазыннан алган, анысы – үзенекеннән, шулай итеп, чылбыр Пәйгамбәребезгә (с.г.в.) барып тоташа. Дини гыйлемнең буыннан-буынга тапшырылуы – динебезнең аерылгысыз өлеше.
Татар галиме, мәгърифәтче, журналист, ислам дине тәгълиматчысы Ризаэддин Фәхретдиннең «Динсез тәрбия – тәрбиясезлек» дигән сүзләре бар. Галимнең «Тәрбияле бала» дигән әсәре бик күп гаиләләргә бала тәрбияләүдә дәреслек ролен үти ала. Һәр бала иман белән туа, шуңа күрә дә иң яхшы тәрбия системасы ул – дини әхлак, нәсихәт. Еш кына районнарда очрашулар вакытында бабайлар: «Без карт инде, бездән соң кем мулла булыр? Яшьләр мәчеткә эшләргә килми», — дип кайгыра. Еш кына укытучыларның балалары — мөгаллим, табибларныкы — табиб була. Ә хәзрәтләрнеке кем булырга ниятли?! Әгәр хәзрәтләр дә балаларын дин юлыннан җибәрмәсә, аларны дингә хезмәт итәргә өйрәтмәсә, күршеләрнеке мәчеткә йөрми дип кайгырудан ни файда?! Балачактан ук балаларыбызга ислам дине нигезләре, Коръәнне өйрәтеп үстерсәк иде.
Татарча сочинение “Китап − ул хәзинә|Китап – ул хэзинэ”
Сочинение на татарском языке на тему “Китап − ул хәзинә”/”Китап – ул хэзинэ”
Китап − белем чишмәсе.
Мәкаль.
Дөньяда китаптан башка яшәү мөмкин түгел, дип уйлыйм мин. Без китаплар аша тормышны өйрәнәбез, белем алабыз. Чөнки аларда бик күп акыл хәзинәсе тупланган. Ул хәзинәне бернинди компьютер да, телевизор да алыштыра алмый. Китап укып, без белем алабыз, уйланабыз, тормыш итәргә өйрәнәбез. Китап геройларыннан үрнәк алабыз яки кайберләренә охшамаска тырышабыз.
Үзем әле укый белмәгәндә, миңа китапларны әнием я әтием укыйлар иде. Алар миңа кечкенә вакытта бик күп китаплар укыдылар, ә аннары мин үзем укырга керештем. Аларның эчтәлекләрен аңлый башладым.
Минем иң яраткан китабым − Роза Хафизованың “Актәпи ник моңая?” дигән китабы. Аны миңа әнием Яңа ел бәйрәменә бүләк итте. Башта миңа китап укып чыга алмаслык калын булып тоелды. Ә укый башлагач, мин китапның ахырына килеп җитүемне сизми дә калдым. Китапта әкиятләр, пьесалар тупланган. Миңа бигрәк тә “Курай малай маҗаралары” һәм “Кирлемән” дигән әкият-повестьлар ошады. Курай малай бик яхшы герой, аннан үрнәк алырга була. Курай малай һәм Талсылу белән хыял канатларында сәяхәт итүе күңелле дә булды соң! “Кирлемән” дигән өкият-повестьны укыганда, үземне читтән күргән кебек булдым. Бу китап яхшылык белән яманлыкны аерырга өйрәтте. Кирлемән белән дуслашмаска кирәклегенә ишарәләде. Ул бары тик начарлыкка гына өйрәтә.
Соңыннан “Актәпи ник моңая?” дигән әкиятне укып чыктым. Бу әкият минем өчен кызыкта, кызганыч та булды. Шулай итеп, үземдә китап укырга теләк уянуын сизми дә калдым! Мин киләчәктә дә кызыклы китаплар белән дуслашырга хыялланам.Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Китап – ул хэзин” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)
метки: Автор, Турында, Минемч, Матура, Шомырт, Гырау, Табигатьня, Раслау
Шомырт елый.
Минемчә,Р.Төхфәтуллинның әсәреннән алынган өзектә кешеләрнең табигатькә карата төрле мөнәсәбәтләре турында язылган.Чыннан да, кешеләр төрле булган кебек , аларның тирә-юньгә, ягъни табигатькә дә карашлары төрле-төрле булырга мөмкин. Кемдер табигатьне якын итә, ә кемдер аны юкка чыгара. Ә бит тирәнрәк уйласаң,без барыбыз да – табигать балалары.
Әйтелгәннәремне раслау өчен,текстның 16 җөмләсенә игътибар итик : «Юк,чәчәкләрен коймаган шомырт,аны ташлаганнар”. Бу җөмләдәге фикер, кешеләрнең чын мәгънәсендә тора-бара табигать байлыкларын кулланучы гына булып калулары мөмкин дигәнне ачык күрсәтә. Табигать белән гармония бозылса,барлык җир йөзе үз матурлыгын,яшәү ямен югалтуы барыбызга да ачык билгеле. Бирелгән дәлилне тулыландырыр өчен, 23 җөмләне исебезгә төшерик: «Шомырт…елый,-диде улым,агачның һәр ботагында җемелдәгән тамчыларга карап,узенең дә күзләреннән чыккан күз яшьләрен сөрткэлэп алды”. Бу җөмләне укыганнан соң,күңелдә ниндидер моңсулык барлыкка килде . «күз яшьләрен сөрткәләп алды” Бу сүзләрдән барлык кешеләр әле узенең кешелеклелеген сыйфатларын югалмаганын беләбез . Бу кечкенә генә сабыйның сүзләре,бәлки безнең киләчәк булыр, табигать белән кеше арасындагы нечкә җепләр өзелмәс дигән өметләр тудыра.
Шулай итеп, Р.Төхфәтуллин табигатьне саклау кебек җитди проблемалар турында яза.Безне аны сакларга ,яратырга чакыра.
Вариант 6.
Ф.Яруллиннан китерелгән текстта кеше хезмәтеннән оятсызларча файдалану проблемасы күтәрелгән.Автор безгә кешеләргә кылган яхшылыкны кире кайтарыр өчен түгел, күңелең кушканга эшләргә чакыра.
Әйтелгәннәрне раслау өчен тексттан 3-4 нче җөмләләрне мисалга китерәм.Чыннан да, Шөһрәт кайчандыр Гадиләнең гомерен саклап калганга, кыздан бурычын кире кайтарта.Текстның 18нче җөмләсе бу фикерне тагын да ныграк ача. Егет кыздан «Мин синең кәләшең” — дип класс алдында әйттермәкче була.Гадиләнең түземлеге бетә,егетнең битенә сугып,аны оятка калдыра.
Шулай итеп автор безгә кемгәдер эшләгән изге эшең өчен ниндидер түләү сорасаң,оятка да калуың мөмкин ди.
Вариант 7.
Әхмәт Фәйзинең «Тукай” романыннан китерелгән бу өзегендә сүз кечкенә малайның бик тырышып белемле булырга омтылуы турында бара. Белемле кеше беркайчан да югалып калмый,тормышта үз юлын таба.
Әйтелгәннәрне раслау өчен текстның 5 нче җөмләсен мисалга алыйк. Габдулланы мәдрәсә узенә тәмам әсир итә,ул йоклаганда да, ашаганда да уку турында гына уйлый.Текстың 22-23нче җөмләләре бу фикерне тагын да тулырак ача.Кечкенәдән бик тырышып бар көченә укыган бу егет үзен генә түгел,татар әдәбиятын дөньяга таныта.
Шулай итеп, автор безне китапларны сөяргә,белемле булырга чакыра.
ГИА-сочинение
1. Мин кулыма китап алам…(Р.Миңнуллин тексты буенча)
Текст ахырында китерелгән сүзләр аның төп мәгънәсен чагылдыра. Текст авторы Роберт Миңнуллин китапның кеше тормышында зур роль уйнаганлыгын, аның кирәклеге турында фикер йөртергә чакыра. Мин авторның сүзләре белән тулысынча килешәм.
Без китаплар аша тормышны өйрәнәбез, белем алабыз. Аларда бик күп акыл хәзинәсе тупланган. Фикерләремне раслау өчен, тексттан 7, 8 җөмләләрне мисал итеп китерәм. Чыннан да, безнең әби-бабайларыбыз белем һәм тәрбияне китаплар аша алганнар бит. Хәзер яшьләр күбрәк компьютер, телевизор, кәрәзле телефоннарга тартыла, интернет челтәрләре аша бөтен мәгълүматны ала. Милләтебез тарихын, гореф-гадәтләрен без алар аша гына аңлый алырбызмы? Компьютер бездә милли хис тәрбияли алырмы? Нәтиҗәләремнең дөреслеген 22 нче җөмлә мисалында расларга мөмкин.
Р. Миңнуллин яшь буынны китап укырга чакыра. Китапның кеше өчен рухи таяныч булуына ышандыра. (112 сүз)
2. Хәсән бай.
Текст ахырында кеше тудырган матди байлыклар юкка чыкканда да, рухи кыйммәтләрнең югалмавы турында сөйләнә. Ул текст: «… Хәсән байның хезмәтен юкка чыгару өчен, шулкадәр кан коеп, шулкадәр хәсрәт чигәргә кирәк иде микән?!” – дигән җөмлә белән төгәлләнә. Автор, минемчә, инкыйлабның җәмгыятькә китергән зыяны турында уйланырга чакыра. Бу җөмләдән күренгәнчә, инкыйлаб чорында бай катлау кешеләренең байлыкларын тартып алып, үзләрен юк итсәләр дә, алар тудырган рухи нигез – мәчетләр һаман исән.
Автор сүзен Хәсән байның аяныч язмышын сурәтләүдән башлый. «Революциядән соң аның … байлыгын тартып алалар, … төрмәләрдә йөртәләр, якыннарын атып үтерәләр.” Минемчә, кан коймыйча да, ул үз байлыгын яңа хөкүмәткә биргән булыр иде. Күпләр шулай эшләгәннәр. Тик инкыйлаб вакытында матди байлык хуҗаларын юк итү беренче урында торган. Моның белән яңа власть оттырган гына. Хәсән байны юк итеп кенә, аның изге гамәлләрен сызып ташлый алмаганнар. Иң әһәмиятлесе: халык аны онытмаган, чөнки Хәсән бай милләтенең рухи үсеше турында уйлаган. «… никадәр бай булса да, ятимнәрне онытмады бит, мәдрәсәләр, мәктәпләр салдырды, мәчетләр төзетте, гомере буе изгелектә булды, ” – ди автор. Чыннан да, кешенең бөеклеге бернинди байлык белән дә үлчәнми. Үз милләтен укымышлы итеп күрергә теләгән Хәсән байның өстенлеге аның игелекле гамәлләрендә. Андыйлар исән вакытта ук үзләренә һәйкәл коралар. Хәсән бай төзеткән мәчетләр әнә шул турыда сөйли. Алар һаман да исән.
Шулай итеп, яхшылык җирдә ятмый. Һәр кешенең җирдә эзе, яхшы исеме калырга тиеш. Хәсән бай да изге гамәлләре белән халык күңелендә яши, исеме дә тарихка кереп калган. Ул төзеткән мәчет һаман да иман нуры чәчеп тора.
3.Табигатьнең кадерле бүләге.
Минемчә, бирелгән бу өлештә текстның төп мәгънәсе чагылган. Ул табигатьнең кешелек өчен иң кадерле бүләге булган суны пычратмаска, кадерләргә кирәк икәнен аңлата.
Чыннан да, су- яшәү өчен иң кирәкле матдә. Кеше сусыз бер көн дә тора алмый. Нәтиҗәләремне раслау өчен, укылган тексттагы 15, 16 нчы җөмләләрне китерәм. Кызганычка каршы, без бу тылсымлы суның кадерен белмибез. Чишмәләрне сакламыйбыз, елгаларны пычратабыз. Тексттагы «Эчә торган төче су планетадагы барлык суларның нибары ике генә процентын тәшкил итә” дигән җөмлә минем алда әйтелән фикеремә дәлил булып тора. Бу фактлар сагаерга мәҗбүр итә. Чиста суларның шулай кимүе кеше организмына, яшәешенә зур зыян сала дигән сүз. Пычрату процессы һаман бу тизлектә барса, тирә-юнебездәге тереклек тә юкка чыгарга мөмкин.
Димәк, текст авторы Г.Бәширов табигать биргән бу бүләктән дөрес файдаланырга, аны кадерләргә чакыра. Шулай булганда гына изге чишмәләребезне , чиста сулы елга- күлләребезне саклап кала алырбыз.
4. Шомырт нигә елый
Текст ахырындагы сүзләре белән автор авыр вакытларда кешеләрнең генә түгел, ә агачларның да елавы турында әйтәсе килгән. Агачларның елавы- ул табигать елавы. Минемчә, бирелгән бу өлештә текстның төп мәгънәсе чагылган. Текст авторы Рафаил Төхфәтуллин безне табигатькә карата игъбарлырак булырга чакыра.
Кеше белән табигать һәрвакыт тыгыз бәйләнештә яши. Без табигатьнең матурлыгыннан, байлыгыннан файдаланабыз. Моңа дәлил итеп «Җәй азакларына таба без шомыртыбызга кунакка киләбез. Дустыбыз безне, авызны бераз бөрештерсә дә, бик тәмле, чем-кара җимешләре белән сыйлый” җөмләсен китерәм. Ләкин кешеләр үзләре шул матурлыкка зыян да салалар бит: агачларны сындыралар, матур-матур чәчәкләрне өзәләр, елга-күлләрне пычраталар. Моңа дәлил булып, текстагы 17 һәм 18нче җөмләләр килә. Кешеләр тарафыннан кимсетелгән шомырт агачы үзенең матурлыгын югалткан. Аны кызганып, тирә-юнь дә моңсуланган.
Чыннан да, мондый күренешләр табигатькә зур зыян сала. Рәнҗетелгән кешеләр шикелле табигать тә елый, ярдәм сорап ялвара. Без табигатьне сакларга, аңа карата игътибарлы булырга тиешбез.
5. Җиз кыңгырау.
Минемчә, Ә.Еники әсәреннән алынган өзек яңадан балачак һәм яшьлеккә кайтара торган истәлекләр турында уйландыра.
Тормышның билгеле бер чоры белән бәйле кадерле истәлек һәркемдә дә була: кемдер өчен ул китап, кулъяулык яки җыр булса, автор өчен ул- җиз кыңгырау. Кайбер истәлекләр еллар узу белән юкка чыгалар, тик авторның «элеккечә яшь, дәртле, моңлы” кыңгыравы гына вакытка бирешми. Беренче чиратта, автор кадерле истәлекнең мәңгелек булуын ассызыклый. Әлеге фикерне текстның 3нче һәм 8нче җөмләләр мисалында дәлилләп була.
Кечкенә генә кыңгырау үзенә бер дөньяны сыйдырган. Аның чыңлавында кайдадыр еракта калган тарих та, авторның балачагы һәм яшьлек хыяллары, хәтта Нигъмәтулла абзыйның җыры да саклана. Ул- хыялларында гына булса да, кыңгыраулы пар атларда узучы туйларга алып кайтучы да. «Күз ачып йомганчы кырык ел артка” яшүсмер чагына кайтаручы могҗизалы, серле кыңгырау да ул. Автор фикеренчә, җиз кыңгырауның кадере- аның дәртле, көмеш тавышында яшьлек һәм мәхәбәтнең саклануы.
Шулай итеп, автор өчен җиз кыңгырау- яшьлек, мәхәббәтне гәүдәләндерүче образ.
6. Туган тел.
Минемчә, бирелгән өлештә текстның төп мәгънәсе чагылган. Текст авторы М.Юныс туган телнең һәр кеше өчен дә ничек кадерле, матур һәм якын булуы турында фикер йөртергә чакыра.
Туган тел һәм Туган ил төшенчәләрен мин икесен бер дәрәҗәдә куяр идем. Кеше кайларга гына китмәсен, ул үзенең туган җирен сагына. Туган җир ул- аның яшәгән кешеләре, гореф-гадәтләре, теле. Фикерләремне раслау өчен, тексттан 7 җөмләне дәлил итеп китерәм. Чыннан да, Мәскәү татарлары, паркка җыелып, үзләренең туган якларын, телләрен искә төшерәләр. Шәһәрдә күпме генә күңел ачу урыннары булмасын, аларны шушы җир чакырып китерә. Бу фикерләремнең дөреслеген 12-13 җөмләләрдән аңларга була.
Димәк, туган тел халыкны берләштерә, якынайта, авырлыкларны җиңеп чыгарга көч бирә. Г. Тукайның «И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле!» дигән сүзләре һәркемнең күңел түрендә сакланадыр дип уйлыйм мин. (124сүз)
7. Рәмзиянең әбисе.
Текст ахырындагы сүзләр кеше тормышында истәлекләрнең мөһим роль уйнавын күрсәтә. Әлеге сүзләрнең авторы Ләбибә Ихсанова яшьлеккә кайтара торган истәлекләр хакында уйландыра.
Тормышның билгеле бер чоры белән бәйле кадерле истәлекләр һәркемдә дә була: кемдер өчен ул китап, кулъяулык яки җыр була. Истәлекләр аша кеше балачагына, яшьлегенә әйләнеп кайта, матур мизгелләрне исенә төшерә. Рәмзиянең әбисе исә, фотоларга карап, кабат яшь чагына әйләнеп кайта. Әлеге фикерне «Рәмзиянең әбисе моннан 50 еллар элек булган очрашу турында рәхәтләнеп сөйләде, рәсемне ни өчен эзләп табуын да онытты” җөмләсе мисалында дәлилләп була. Истәлекләр, хатирәләр киләчәк буынга да күп мәгълүмат бирәләр, тормышны, кешеләрне яңача ачалар. Фикерләремне дәлилләү өчен тексттан 18, 19нчы җөмләләрне китерәм.
Димәк, текст авторы истәлекләрнең кеше тормышында тирән эз калдыруы хакында яза һәм алар ярдәмендә алдагы буын турында бик күп яңалыклар белеп булуын ассызыклый. (127 сүз)
— 2015-2021 год. (0.011 сек.)